Mysteries ontrafeld: de Tomme in Ottenburg is het oudste monument van de Lage Landen

Burgemeester Danny Vangoitsenhoven (Open VLD) heeft plannen met de Tomme. "Eens de geplande rioleringswerken daar achter de rug zijn, willen we er werk van maken, er komen wandelpaden en infoborden. Al moeten we dan wel weten wat het nu eigenlijk echt is. Er vonden een paar jaar geleden archeologische opgravingen plaats. Nu wat meer duidelijk is dat het echt wel om een grote neolitische site gaat, willen we er een extra toeristische trekpleister van maken in Huldenberg."

Buren van de Tomme kennen de heuvel. Bij elke nieuwbouw of verbouwing volgt een verplicht archeologisch onderzoek. Maar het is er goed wonen, zegt een Antwerpse inwijkelinge, ze wil niet meer weg uit de Tomme, zo rustig en zo veel mooie natuur. Anneleen moet af en toe mensen toelaten in haar tuin die de Tomme willen bewonderen. Ze denkt dat er Romeinen liggen begraven in de Tomme.

De Tomme-site is een groot plateau tussen Ottenburg en het Waals-Brabantse Graven. Wil je de Tomme zelf, of tombe, het zogenoemde langbed, ontdekken, dan moet je eerst door een trage weg. Je moet wel voorbij een houten deur naast een huis. Met wat geluk is die deur open en kan je verder, dat mag. Het is, in principe, een toegankelijke trage weg. Daar ontdek je na een tocht door hoog gras de Tomme en de bijbehorende poel.

Een van de legendes die over de Tomme de ronde doen, gaat over de Krockmannekes. Dat zijn de lokale kabouters, ook wel klabouters genoemd, die achter de Tomme woonden. Ze hielpen 's nachts de lokale bevolking met klusjes. Eén krochmanneke werd verliefd op de meid van de Klabeek-hoeve in Forival en bleef haar stalken. Met een legendarisch trucje raakte ze van hem af. Beluister hieronder de hele uitleg door Frederik François.

Een ander mysterieus verhaal over de Tomme is dat van de Gouden Geit. Er zou een gouden beeld van een geit verstopt liggen. Een verhaal dat wel vaker opduikt in de grensstreek met Wallonië. Oud-journalist en geboren Ottenburgenaar Frans Marchal weet raad. Hij hoorde het verhaal van zijn moeder. Rijke Romeinen zouden de Tomme gebruikt hebben als grafheuvel en sieraden en voorwerpen hebben begraven met hun doden. In 1912 zou bij archeologische opgravingen in de buurt van de Tomme, in de wal in het Bois de Laurensart, een gouden geit ontdekt zijn. Kijk en luister hieronder naar het verhaal.

Midden op de grote site, het plateau van de Tomme in Ottenburg, staat een metalen constructie. Van ver lijkt het op een trampoline. Mensen in de buurt spreken over de "radar". Het gaat om het vliegbaken van Huldenberg. Vliegtuigen richten zich op dit en verschillende andere bakens in het land om hun vliegroute te bepalen. De bakens worden uitgebaat door Skeyes, het vroegere Belgocontrol. Woordvoerder Dominique Dehaene noemt de plaats van het baken van Huldenberg een toeval. "De bakens zijn geplaatst op de basis van de oude bestaande vliegroutes. Op zich is het wel knap dat zo'n staaltje van hoogtechnologisch vernuft op z'n oude historische site staat. Maar het heeft niets met aardstralen of een oude grafheuvel te maken."  

Meer dan zesduizend jaar geleden moeten er boeren hebben geleefd in het gebied tussen Ottenburg en Graven (Grez-Doiceau). Die eerste boerengemeenschappen hebben het landschap veranderd: wallen en grachten werden aangelegd, en bovenop het plateau werd een aarden heuvel opgeworpen van 120 m lang. Dat blijkt onder meer uit het onderzoek van professor Bart Vanmontfort (KULeuven): "We hebben in de opbouw van die aarden heuvel drie fasen herkend. De buitenste schil is betrekkelijk recente grond, in de tweede schil vonden we  een scherf uit de Romeinse tijd. Dat wijst erop dat ook de Romeinen er zijn geweest of hebben verbleven. Of de Tomme door hen ook hergebruikt is als grafheuvel voor hun doden kunnen we op basis hiervan niet zeggen."

"Het belangrijkste zat in de derde laag, twee kleine stukjes wijzen op menselijke aanwezigheid. Dat is uniek. Toch is eigenlijk meer onderzoek nodig om te weten of daar echt mensen woonden, omwallingen hebben gemaakt voor vee en misschien zelfs een nederzetting hebben gebouwd. Daar is nu niets van gevonden. De hele Tomme volledig afgraven zou iets kunnen opleveren. Maar dan beschadigen we een eeuwenoud monument. Ik zou nu boringen willen laten uitvoeren in het 'grijs water', de poel bij de Tomme. Dat zou nieuwe informatie kunnen opleveren."