5 jaar na de couppoging in Turkije: "De echte coupplegers zijn naar het buitenland gevlucht"

Legertanks bezetten strategische bruggen over de Bosporus, er wordt geschoten in de straten van Istanbul, in Ankara worden mensen en gebouwen aangevallen. Dit is een poging tot staatsgreep. Het is niet de eerste keer voor Turkije. Maar de laatste staatsgreep dateert toch al van 1980. En nooit was het grijpen van de macht – of de poging daartoe – zo bloedig als in de nacht van 15 op 16 juli. Nooit was de impact zo groot.

De staatsgreep mislukt. De macht blijft in handen van de AKP en president Erdogan. Hij belooft de coupleiders zwaar te straffen. Wat volgt zijn tienduizenden ontslagen bij rechters, openbare aanklagers, ambtenaren, politie-agenten en academici. Duizenden mensen worden gearresteerd en verschijnen voor de rechter. Sommigen krijgen levenslang. 

Maar zijn de echte verantwoordelijken gestraft? Levent Gültekin, journalist in Istanbul, volgt het onderzoek goed. "90 of 95% van de Gülenaanhangers had vermoedelijk geen idee van wat er op stapel stond. Het topniveau heeft dit bedacht en laten uitvoeren. De echte coupplegers zijn naar het buitenland gevlucht." 

Volgens Gültekin kon de overheid hen niet raken en is uit frustratie de lagere klasse aangepakt. "Ze hebben mensen die geen idee hadden ontslagen en verhinderd dat zij nog een nieuwe job zouden vinden. Het is bijna als een genocide hoe je deze mensen veroordeelt tot honger lijden."

"15 juli is een zegen van God", zei de president twee dagen na de couppoging. Die bedreiging zou hem de kans geven om het land te hervormen en om de elite te zuiveren van vijanden. Volgens verschillende mensen heeft de president de bedreiging tegen hem omgedraaid in zijn voordeel. 

"15 juli 2016 was één van de belangrijkste stappen in het proces naar een autoritair beleid", zegt Levent Gültekin. In 2017 kon Erdogan na een referendum zijn presidentiële macht fors uitbreiden. Kritische stemmen, of ze nu bij de Gülenaanhangers, bij de academici, in de media, bij de Koerden, of waar dan ook zijn, worden snel in de kiem gesmoord. De angst om "zijn gedacht" gewoon publiekelijk te zeggen, zit er diep in.

"Ik hoor onze politici zeggen dat er geen crisis is, maar hier aan de kassa dingen mensen zelfs op een halve kilo vis af." Özay verkoopt vis op één van de vele markten in Istanbul. Klagen wil hij niet, want tijdens de pandemie gingen mensen gezonder leven en meer vis eten in plaats van vlees. 

"Wij hadden even net meer werk. Maar toen kwam de zeesnot in de Bosporus en werden mensen weer bang van vis." Ook onze taxichauffeur praat over de economische crisis. "Zowat elke klant heeft het over de prijs van brood, van bloem en van olijven", vertelt hij in alweer een ellenlange file. "Het is duidelijk waar mijn klanten elke dag mee bezig zijn."

De inflatie is met 17 à 18% dan ook enorm. Dat daarvoor geen erkenning komt van de politici en dat er geen steun was voor de marktkramers tijdens de lockdown, daarvoor is weinig begrip. Je hoort op straat meer kritiek, tenminste zolang je geen microfoon boven haalt. "Neen, dank u", klinkt het dan kort. 

Het ongenoegen dat leeft, vertaalt zich ook niet zomaar in stemmenverlies, weet journalist Levent Gültekin. "Mensen denken: ‘Ja, hij heeft gebreken, hij kan de economie niet leiden, we worden armer door hem. Maar wie zal het overnemen als hij verdwijnt?' En daarop weten ze geen antwoord." Dat is Turkije in 2021.