Mysteries ontrafeld: Wat deed een Limburgse lama op een Nobelprijsuitreiking?

Na enig zoekwerk in de archieven van de Nobelprijzen voor zowel de vakken chemie als fysica, ontdekken we dat bovenstaande man de Amerikaanse wetenschapper Brian Kobilka is. Hij won in 2012 samen met zijn landgenoot en collega Robert Lefkowitz de Nobelprijs voor Chemie. Kobilka en zijn collega wonnen die voor de studie naar G-proteïnegekoppelde receptoren. Kobilka ontdekte in de duizenden genen van het menselijk genoom het specifieke gen dat codeert voor, de door Lefkowitz gevonden, adrenaline-receptor. Uit de genetische code kon hij afleiden dat deze receptor bestaat uit zeven lange spiraalachtige structuren. 

Maar wat heeft een lama dan te maken met dat onderzoek? Microbioloog Xavier Saelens van de Universiteit van Gent geeft duidelijkheid over de link tussen lama's en wetenschap. "Lama's hebben zeer speciale moleculen, die uniek zijn voor die dieren. De antistoffen van lama's zijn zeer eenvoudig opgebouwd en zijn gemakkelijk om mee te werken. Zo kunnen die antistoffen bepaalde virussen, zoals onder andere het coronavirus, op een andere manier aanvallen dan stoffen van andere dieren of mensen", legt de wetenschapper uit. "Bij onderzoek bij lama's worden die dieren gevaccineerd, waardoor er een immuunreactie wordt opgewekt. Het gaat dus om één prik. Daarna nemen we een beetje bloed af, en onderzoeken we dat. Het hele onderzoek is dus ethisch verantwoord en diervriendelijk."

Over de bewuste lama op de foto weet Saelens niets, maar hij heeft wel een bruikbare tip: "In Labiomista van kunstenaar Koen Vanmechelen verblijft lama Winter, wiens antistoffen onder andere hebben bijgedragen aan de coronavaccins. Dat is een goed spoor om achterna te gaan."

Op Labiomista in Genk legt kunstenaar Koen Vanmechelen uit hoe lama Winter bij hen is terechtgekomen. "Winter was voor ons een 'match made in heaven'", vertelt hij. "Ik heb me jaren geleden al verdiept in die kracht van lama's en hun antistoffen. Een tijdje geleden heb ik ook professor Xavier Saelens ontmoet, en daar verschillende projecten mee gedaan. Toen bleek dat lama Winter - waar Saelens ook onderzoek op heeft uitgevoerd - een rustplekje nodig had, was het niet meer dan logisch dat we ze hier zouden onderbrengen." Vanmechelen heeft meteen ook een primeur om mee te geven: "Winter heeft zeer recent een jong gekregen genaamd Spike. We zetten het geslacht van die straffe lama's dus voort."

Vanmechelen maakt ook het één en het ander duidelijk in de zoektocht naar de Nobelprijswinnende lama, een ándere lama dan Winter dus. "De lama die destijds heeft meegewerkt aan die Nobelprijs, is de vader van Winter", geeft de kunstenaar toe. "Meer weet ik wel niet." Ook de locatie van de nog onbekende lama moet hij schuldig blijven.

Na extra speurwerk in een berg aan documentatie, lezingen en conferenties rond de desbetreffende Nobelprijs, stuiten we op een Vlaamse naam. Jan Steyaert, moleculair bioloog bij de VUB en het Vlaams Insituut voor Biotechnologie, was aanwezig op de Nobelprijsuitreiking. Straffer nog: hij werkte mee aan het onderzoek rond de bewuste lama! "Het gaat om de Limburgse lama Pipet, die cruciaal was voor de Nobelprijs van Brian Kobilka en Robert Lefkowitz", vertelt hij aan Radio 2. 

Wáár lama Pipet op dit moment is, zal voor eeuwig een mysterie blijven. De persoon die hem op dit moment onderbrengt, blijft liever anoniem. We horen wel dat de intussen 12-jarige Pipet nu al zo'n 8 jaar rustig van zijn pensioen geniet, ergens in Limburg. De lama doet nog dienst nog als dekhengst en produceert nog heel wat kleine lama's. Of het geslacht Pipet ook zijn steentje zal bijdragen aan de wetenschap, is nog af te wachten.