Subsidies aan gascentrales krijgen groen licht van Europa

De beslissing was verwacht en wordt nu, na maanden onderzoek, officieel meegedeeld aan de buitenwereld: Europa ziet geen graten in de subsidies die België wil geven aan elektriciteitsproducenten die er mee zullen voor zorgen dat het licht blijft branden, als de kerncentrales dicht gaan. Dat is vanaf 2025.

Meer bepaald gaat het om producenten die mee de pieken en de dalen zullen opvangen wanneer we overstappen naar hernieuwbare energie die, zoals bekend, niet altijd voorradig is. Omdat die producenten betaald worden voor het achter de hand houden van een bepaalde capaciteit aan elektriciteit, heet het subsidiemechanisme in het jargon "capaciteitsvergoedingsmechanisme" of, naar de Engelse afkorting: CRM.

Europa keurt de Belgische CRM nu goed, wat betekent dat de Commissie aanvaardt dat er zonder dat systeem een stroomtekort zou kunnen dreigen. Met andere woorden: de subsidies zijn staatssteun, maar geen ongeoorloofde staatssteun.

De Commissie wijst er in haar beslissing op dat de CRM technologieneutraal is. Het subsidiemechanisme wordt dus niet uitgewerkt voor één bepaalde technologie. Capaciteit voor elektriciteitsproductie achter de hand houden kan namelijk op verschillende manieren.

Een energieleverancier kan bijvoorbeeld contracten afsluiten met bedrijven die veel stroom verbruiken, om tijdelijk minder elektriciteit af te nemen als er schaarste dreigt. Dat proces heet vraagsturing. Of een leverancier kan voorzien in grootschalige opslag van een stroomsurplus, bijvoorbeeld als er heel veel zon of wind is,  in een batterijcentrale.  

Zowel vraagsturing als batterijcentrales komen dus in aanmerking voor subsidies maar de capaciteit waar in de sector toch vooral wordt naar gekeken, is die van de gascentrales.  De verwachting is dat het leeuwendeel van de steun die in oktober van dit jaar geveild zal worden voor het paraat houden van 2,3 GW (gigawatt) aan stroom, naar gascentrales zal gaan.

Het kan vreemd lijken dat de Europese Commissie, die duidelijk een groene koers wil varen, haar akkoord geeft om gascentrales te subsidiëren. Die stoten immers CO2 uit. Meer dan de kerncentrales die ze (in een overgangsperiode) moeten vervangen. 

De Commissie zegt zelfs dat de vereisten die aan de gascentrales worden opgelegd, zullen bijdragen aan de Europese Green Deal.  Dat slaat op het plan dat de centrales op last van de Belgische overheid moeten voorleggen om hun CO2-uitstoot geleidelijk aan te reduceren en tegen ten laatste 2050 naar nul te brengen. 

Federaal minister van Energie Tinne Van der Straeten is verheugd over het Europese fiat. "De Commissie bevestigt dat België inzake duurzaamheidsvereisten verder gaat dan wat Europa vraagt", zegt ze. Want de criteria die België oplegt voor CO2-reductie, zijn niet noodzakelijk om de CRM te laten goedkeuren door Europa. Het is iets wat België zelf oplegt. 

Van der Straeten wijst ook op het belang van deze beslissing voor potentiële investeerders. "Mensen die in ons land willen investeren, kunnen dat nu ook doen. Er liggen heel wat projecten klaar rond de uitbouw van hernieuwbare energie, batterijen, vraagbeheer en flexibele capaciteit." 

Het Europese fiat voor de CRM is inderdaad goed nieuws voor wie wil investeren in die gas- en andere centrales maar daarmee is de wedstrijd nog niet gelopen. Want de gascentrales moeten ook nog een milieuvergunning krijgen, en daar knelt het schoentje op dit moment.  

De vergunningen zijn een bevoegdheid van de deelstaten. In Wallonië worden die iets makkelijker toegekend aan projecten voor gascentrales dan in Vlaanderen maar in beide gewesten zijn nog verschillende beroepsprocedures hangende.  En wat Wallonië betreft, kunnen de voorwaarden die aan de uitbaters worden opgelegd, de prijs de hoogte in jagen. Wordt dus nog alleszins vervolgd.