Zal uitbreiding van CO2-handel de energiefactuur duurder maken? De studie van minister Demir doorgelicht
Als de Europese Commissie de handel van CO2-rechten zou uitbreiden naar transport en gebouwen, dan zou dat de energiefactuur van Vlaamse huishoudens fors doen stijgen, tot 460 euro. Dat laat Vlaams minister van Energie Zuhal Demir (N-VA) weten op basis van een studie die zij had besteld. Maar dat blijkt een vrij eenzijdige lezing van de studie, laten de makers ervan weten.
De Europese Commissie wil tegen 2030 de CO2-uitstoot met 55 procent verminderen en ze heeft daarvoor een plan klaar: "Fit for 55". De Commissie stelt daarbij voor om vanaf 2026 de emissiehandel uit te breiden, naar transport en de verwarming van gebouwen.
Wat is de emissiehandel?
Sinds 2005 verkrijgen grote (vervuilende) bedrijven emissierechten voor elke ton CO2 die ze uitstoten. Bedrijven die meer emissierechten hebben dan ze CO2 uitstoten, kunnen emissierechten doorverkopen aan bedrijven die er te kort hebben (omdat ze te veel uitstoten). Dat is het ETS-systeem kort samengevat.
De idee achter het systeem: bedrijven die emissierechten moeten kopen, zouden aangezet worden om te investeren in lagere uitstoot, waardoor ze op termijn geen emissierechten meer zouden moeten opkopen.
De Europese Commissie wil nu dat er meer actoren zouden moeten deelnemen aan die emissiehandel: de transportsector en de verwarming van gebouwen.
Maar wat zou dat betekenen voor de Vlaamse gezinnen, vroeg minister van Energie Zuhal Demir zich af. De EU-lidstaten moeten namelijk hun handtekening onder het "Fit for 55"-programma zetten. "En ik teken geen blanco cheque", luidt het bij minister Demir. Ze liet het voorstel om het ETS-systeem uit te breiden onderzoeken door ingenieursbureau Climact uit Ottignies-Louvain-la-Neuve en het onderzoeksinstituut voor milieuonderzoek Öko-Institute uit Duitsland.
Hogere factuur?
De studie is nu klaar en volgens Demir zullen de Europese plannen "grote gevolgen hebben voor de factuur van de Vlaming". "Volgens de doorlichting zullen de energie-uitgaven van Vlaamse huishoudens door "Fit for 55" verhogen met gemiddeld 322 euro (+19 procent) tot 460 euro (+28 procent) per jaar tegen 2030. Ook voor de huishoudens met het laagste inkomen ligt de impact met 129 euro (+12 procent) erg hoog. Desondanks zou de uitbreiding van het ETS-systeem slechts beperkt tot extra CO2-verminderingen leiden tegen 2030", laat Demir weten.
Belangrijke aandachtspunten, vinden de onderzoekers zelf. "Maar het is een erg complex onderwerp", benadrukken ze. "We hebben in onze studie echt geprobeerd om de blik open te houden en zowel voor- als nadelen van de emissiehandel in kaart te brengen. We zien dat minister Demir toch vooral focust op de nadelen en uitdagingen. En die zijn er ook zeker, daar mogen we zeker niet blind voor zijn. Maar vanuit Climact vinden we het belangrijk om erop te wijzen dat dat maar één kant van de medaille is en dat we in de studie daarnaast ook een aantal voordelen in kaart hebben gebracht", zegt onderzoeker Pieter-Willem Lemmens van Climact.
Over welke voordelen gaat het dan? "Emissiehandel is een van de weinige maatregelen die niet alleen geld geld kosten, maar ook geld opbrengen (via de veilig van emissierechten, red.). Geld dat kan geïnvesteerd worden om huishoudens te ondersteunen", aldus Lemmens. En zo hoeven de kosten voor gezinnen niet per se op te lopen, stelt de onderzoeker. "Waar de gemiddelde kostprijs per gezin kan oplopen tot 460 euro, staan hier 350 euro aan veilingopbrengsten per gezin tegenover. Een gericht gebruik hiervan kan zelfs leiden tot een netto-opbrengst voor de meest kwetsbare huishoudens." Het Vlaams Gewest zou over de periode 2026-2030 tussen 5 en 8 miljard euro aan veilingopbrengsten ontvangen, berekende Climact.
Volgens minister Demir toont de studie wel degelijk aan dat het systeem Vlaanderen meer zal kosten dan wat het ons zal opbrengen. Los daarvan lanceert de minister ook een campagne om de Vlamingen meer vertrouwd te maken met het begrip "energietransitie". Beluister de uitleg van VRT-journalist Nina Verhaeghe in “De wereld vandaag":
Minister Zuhal Demir lanceert nieuwe campagne over energietransitie
Warmtepompen
Volgens Climact zorgt de emissiehandel er ook voor dat de prijzen beter afgestemd kunnen worden op wat er nodig is voor het klimaat. "Zo kunnen de kosten voor gezinnen beperkt worden naarmate gezinnen hun verbruik van fossiele energie reduceren", zegt Pieter-Willem Lemmens. Concreet denkt hij aan meer warmtepompen, die geen CO2 uitstoten.
Een "warmtepompgolf" is ook iets waar de SERV voor pleit, het Vlaams adviesorgaan dat werkgevers- en werknemersorganisaties verenigt. Volgens de SERV moet de Vlaamse overheid veel meer inzetten op die warmtepompen. De SERV wil ook sneller én meer elektrische wagens op de Vlaamse wegen; terwijl de Vlaamse klimaatplannen nu mikken op een half miljoen stuks tegen 2030, pleit de SERV voor het dubbele. Ten slotte pleit het adviesorgaan ook voor een renovatieverplichting voor wie een individuele woning koopt.
Maar de Vlaamse regering gaat niet mee in het pleidooi van de SERV, laat minister van Begroting Matthias Diependaele (N-VA) weten. "Een eigen woning bezitten blijft voor de Vlaming het beste vangnet voor de toekomst. De Vlaamse regering blijft daarvoor een ondersteunend beleid voeren", klinkt het.