Debat op EU-top over omstreden arrest van het Poolse Grondwettelijk Hof levert weinig resultaten op

"Het is duidelijk dat de mening van de Poolse regering niet zwaar veranderd is, maar het is goed dat de discussie heeft plaatsgevonden", vatte premier Alexander De Croo de vruchteloze discussie over de Poolse kwestie samen, na afloop van de EU-top in Brussel. 

De Europese staatshoofden en regeringsleiders hebben op de eerste dag van de EU-top in Brussel gesproken over de stand van de rechtsstaat in Polen en het geruchtmakende arrest van het Grondwettelijk Hof in Polen over de relatie tussen het Europese en nationale recht. De Croo erkende dat het debat zoals verwacht niet meteen veel tastbare resultaten heeft opgeleverd. "Het was een serene, maar ook duidelijke discussie."

De Poolse premier Morawiecki moest tijdens het debat meer duiding geven bij het omstreden arrest van het Grondwettelijk Hof in Warschau dat zich, op vraag van de premier, uitsprak over de relatie tussen het Europees en het nationaal recht. Met het arrest ondergraaft het Hof de voorrang van het EU-recht, is de kritiek in EU-middens. Belgisch premier Alexander De Croo was een van de leiders die van Morawiecki duidelijkheid eiste over wat hij met dat arrest wil aanvangen, en over de positie van Polen in de Unie.

Morawiecki staat vrij geïsoleerd. Bij aanvang van de top sprak enkel de Hongaarse premier Viktor Orbán zijn onverkorte steun voor Morawiecki uit. "Of er sancties moeten genomen worden tegen Polen, het beste land in Europa? Belachelijk!", zei hij klaar en duidelijk. 

De discussie over het arrest van het Grondwettelijk Hof is het voorlopige dieptepunt in een lang aanslepend conflict over de toestand van de rechtsstaat in Polen. Oorspronkelijk stond het thema niet op de agenda van de EU-top maar de druk op Charles Michel, voorzitter van de Europese raad, om de discussie toch te agenderen werd onhoudbaar, vertelt Hendrik Vos, professor Europese Politiek aan de UGent, in "De Ochtend" op Radio 1.

"Er was duidelijk heel wat onenigheid over het thema, dus voorzitter Charles Michel had gehoopt om het punt van de agenda te kunnen houden, zodat die tweestrijd binnen de Raad niet naar buiten zou komen. Maar er waren te veel landen, waaronder België, die echt het debat wilden aangaan ondanks het feit dat ze wisten dat ze dat niet zouden winnen", aldus Vos. 

Hoewel ze Polen inderdaad niet op andere gedachten hebben kunnen brengen, bleek premier Alexander De Croo achteraf wel positief dat hij Europese bondgenoten heeft gevonden om stappen te zetten tegen het land. "Er zijn landen die zich echt zorgen beginnen maken", verduidelijkt Vos. "Wat Polen doet gaat vrij ver en daar komt kletterende ruzie van. Dit is raken aan de sokkels van de EU, het is niet zomaar een meningsverschil over een beleidsdomein."

Een van de Europese leiders die de puntjes op de i wil zetten, is Nederlands premier Mark Rutte. Hij vindt dat Polen geen recht meer heeft op de 36 miljard euro Europese subsidies als zij blijven vasthouden aan het principe dat de Poolse wetten boven die van de EU staan. 

Het feit dat er miljarden euro's subsidies op het spel staan, zorgt er net voor dat dit debat nooit volledig zal ontploffen, denkt professor Vos. "Polen zit op de slappe koord, langs de ene kant is het niet van plan om in te binden, langs de andere kant kan het niet zomaar alles opblazen. Dit probleem kan dus nog wel een tijdje  aanslepen", oordeelt Vos. 

Voor de Europese Raadsvoorzitter Charles Michel het debat over Polen opende, praatten de leiders over hun aanpak van de coronacrisis en over de hoge energieprijzen. Een eensgezind standpunt konden ze over dat laatste (nog) niet vinden. 

Over het feit dat de lidstaten zelf het best geplaatst zijn om de energiefactuur voor gezinnen en bedrijven te verlichten was iedereen het eens maar over de langere termijnaanpak lopen de meningen echter sterk uiteen. Landen als Duitsland hameren op een goede marktwerking, terwijl Spanje en co pleiten voor structurele maatregelen op Europees niveau om de gasprijs onder controle te houden. 

Premier De Croo brak tijdens de discussie een lans voor de overstap naar meer hernieuwbare energie. "Onze afhankelijkheid van fossiele brandstoffen heeft een sociale en economische impact, dus de groene transitie is de juiste aanpak", sprak hij.