Verschillende boekenfestivals moeten Boekenbeurs doen vergeten: "Niet alleen verkoop, maar ook beleving" 

De Boekenbeurs in Antwerpen, die traditioneel plaatsvond van 1 tot 11 november, beleefde in 2019 zijn laatste editie. Vorig jaar kon de beurs niet doorgaan wegens de coronacrisis. Er kwam toen wel een succesvol digitaal alternatief, maar dit jaar ging de organisator achter de beurs failliet. 

Zo dreigde er een einde te komen aan een traditie van meer dan 80 jaar. Maar de herfstvakantie is zo’n belangrijk momentum voor de boekenverkoop, dat de sector dit niet kon laten schieten. De komende week zijn er nu verschillende initiatieven die in het gat springen dat het verdwijnen van de Boekenbeurs nalaat. Op dit moment bestaan die initiatieven los van elkaar. Over een mogelijke samenwerking met het oog op volgend jaar, volgt nog overleg binnen de sector. 

Het driedaagse boekenevenement Boektopia in Kortrijk zet vooral in op beleving met 50 voorstellingen, 100 signeersessies, lezingen, debatten, panelgesprekken, muzikale intermezzo’s en een klim- en klauterparcours voor kinderen. Een greep uit de auteurs die langskomen: Herman Koch, Bart De Wever, Ish Ait Hamou, Pascale Naessens, Marc De Bel, Caroline Pauwels en Geronimo Stilton. Optredens zijn er onder meer van Willy Sommers en Axl Peleman. 

Uiteraard kunnen er ook boeken gekocht worden. Die worden samengebracht op één boekenstand die uitgebaat wordt door de Kortrijkse boekenwinkel Theoria. Wie niet tot in Kortrijk geraakt, kan via de site van Boektopia en Knack.be een livestream volgen van de Boekenmarathon met 20 uur aan interviews met auteurs. 

Het evenement wordt georganiseerd door 9 uitgevers (Clavis, Daphne, Lannoo, Pelckmans Uitgevers, Standaard Uitgeverij, VBK Uitgeversgroep, Uitgeverij Snoeck, Yoyo Books en GAU). Volgend jaar mikt de organisatie op een editie die langer zal duren. “Wat we nu organiseren is een sneakpreview om iedereen een beetje te laten proeven van een nieuw concept”, zegt woordvoerder Jo Dupré. “Ook de volgende vier jaar zullen de mensen ons nog in Kortrijk vinden, maar dan met een uitgebreider programma.”

Volgend jaar zal Boektopia een volledige week duren. "Door corona hebben we ervoor gekozen om een soort preview te organiseren op volgend jaar", zegt Dupré bij de start van deze editie. "In 2022 plannen we Boektopia gedurende negen dagen in een grotere editie." 

Lees! Het Boekenfestival wil de traditie van de Boekenbeurs in Antwerpen voortzetten en tegelijk iets nieuws neerzetten. Verwacht je niet aan eindeloos veel stands van uitgevers, zoals vroeger het geval was. De boekenstands zijn thematisch opgedeeld en worden telkens getrokken door een boekhandel. 

Ook hier is beleving het codewoord, met signeersessies, een auteurspodium, een kinderzone en zelfs een Lees!-dictee voorgelezen door Martine Tanghe. In Antwerpen komen meer dan 500 auteurs langs, zoals Lize Spit, Griet Op de Beeck, Bart De Wever, Ish Ait Hamou, Marc De Bel, Stephanie Planckaert, Peter Vandenbempt, Leen Dendievel en Tom Naegels.

In samenwerking met de VRT organiseert Lees! een Boekathon. Tom De Cock gaat 49 uur lang in gesprek met 190 auteurs. Die gesprekken worden live gestreamd op VRT NU. Ook Radio 1 kampeert vijf dagen lang in Antwerp Expo voor het “Radio 1 Boekenfeest”.

Lees! Het Boekenfestival wordt georganiseerd door Easyfairs, de uitbater van Antwerp Expo. Het is nog geen volwaardige editie. “Dit jaar hebben we één auteurspodium, maar volgend jaar willen we dat uitbreiden. We willen er meer beleving in”, zegt woordvoerder Geert Briers. “We gaan bijvoorbeeld samenwerken met organisaties die literaire voorstellingen maken. We willen ook onderzoeken hoe het lezen er binnen tien jaar zou kunnen uitzien door nieuwe technologieën te koppelen aan auteurs.”

Tijdens het driedaagse festival 9000 Boeken worden er 80 evenementen georganiseerd op verschillende locaties. Vooral de lokale boekhandels staan daarbij centraal, maar ook musea doen mee. Verwacht je aan lezingen, gesprekken, signeersessies, voorleesavonden, expo's en workshops. Met onder meer: Joris Hessels, Uus Knops, Tom Barman, Arnon Grunberg, Sandra Bekkari, Eva Mouton, Kamagurka en Stefaan Degand.

Het festival vond vorig jaar plaats in oktober, maar is nu verplaatst naar het eerste weekend van november. “Die beslissing was al genomen voordat er sprake was van een boekenfestival in Kortrijk en Antwerpen”, zegt Kim Van Kerckhoven van de organiserende uitgeverij Borgerhoff & Lambrigts. 

“De vorige editie werd erg goed onthaald en er was vraag naar een nieuwe editie. We kozen voor het eerste weekend van november, omdat er dan een koopzondag is. Het is ook dichter bij de eindejaarsperiode en er zijn dan meer titels beschikbaar.”

Wat opvalt in deze verschillende initiatieven is dat er wordt ingezet op de boekhandel. Hoewel Boektopia in Kortrijk een uitgeversfestival is, geven ze de verkoop in handen van een lokale boekhandel. Lees! in Antwerpen werkt dan weer heel nauw samen met de sectororganisatie Boekhandels Vlaanderen en 9000 Boeken organiseert zijn festival voor het grootste deel in Gentse boekhandels. 

De boekhandels kunnen die steun goed gebruiken. Tijdens de coronacrisis zijn we massaal aan het lezen geslagen, maar we kopen onze boeken steeds meer online, vaak bij grote internationale spelers, zoals Amazon en Bol.com. Dat blijkt uit cijfers van het marktonderzoeksbureau GfK. 

In 2020 werden 10 procent meer boeken verkocht dan in 2019. Die stijgende trend lijkt zich dit jaar door te zetten: van januari tot en met augustus werden al 13 procent meer boeken verkocht dan in dezelfde periode vorig jaar. Maar terwijl in 2018 nog maar een kwart van de boeken online werd gekocht, zaten we in 2020 al aan 38 procent en die tendens blijft aanhouden.

“De boekhandel heeft er zeker geen rampzalige periode opzitten sinds de uitbraak van corona, maar we maken ons toch zorgen om de stijgende online verkoop”, zegt Sietske Van den Wyngaert van Boekhandels Vlaanderen. “Het is ons doel om de Vlaming weer tot in de lokale boekhandel te krijgen. We geloven heel sterk in het koop lokaal-verhaal en zien de toekomst dus optimistisch tegemoet.”

Vooral de eerste lockdown in maart vorig jaar had veel impact, omdat de boekenwinkels toen gesloten moesten blijven. Daarna werden ze erkend als essentiële winkels en is de daling in de verkoop afgezwakt. 

In die context organiseerde Standaard Boekhandel vorig najaar zelf signeersessies en kleine evenementen in zijn winkels. Dit jaar doet de boekenketen dat opnieuw. Het Feest van het Boek loopt nog tot 11 november in Standaard Boekhandels in heel Vlaanderen. 

Het blijft volgens de sector nodig om in te zetten op grote evenementen om boeken te promoten. “Het draait niet alleen om verkoop, maar ook om beleving”, zegt Geert Briers van Lees! Het Boekenfestival. “Het is een momentum waar het boekenvak naartoe kan leven en waar lezers en auteurs samenkomen.”

November is daarin een belangrijke maand. "In september en oktober komen traditioneel heel wat nieuwe titels uit. Bovendien zijn de eindejaarsfeesten in aantocht, zoals Sinterklaas, Kerstmis en nieuwjaar", zegt Briers. 

Jo Dupré van Boektopia in Kortrijk sluit zich daarbij aan. "Een boek blijft een prachtig eindejaarsgeschenk en in de herfstvakantie hebben mensen de tijd om naar een boekenfestijn te gaan." 

Ook de VRT zet in november boeken extra in de kijker.  Lees hier meer.

Het promoten van boeken en lezen stopt niet na de herfstvakantie. Eind november is er nog De Voorleesweek van Iedereen Leest. In bibliotheken, boekhandels, kinderdagverblijven en scholen wordt dan het belang en het plezier van voorlezen in de kijker gezet. 

De Voorleesweek sluit af met Kabaal2021, het eerste kinderboekenfestival. Vorig jaar moest het geannuleerd worden door corona, maar nu pikken de organisatoren de draad weer op. Het festival richt zich op kinderen van 0 tot 12 jaar en hun ouders. 

Alles draait om beleving en verbeelding. Er zijn vertellingen, theater, signeersessies, workshops en uiteraard ook een boekenstand. Er komen schrijvers en illustratoren langs, zoals Marc De Bel, Bart Moeyaert, Warre Borgmans, Esohe Weyden, Bette Westera en vele anderen.