Slaagt de nieuwe Metaverse als de schaduw van het oude Facebook er boven hangt?

Een trotse Mark Zuckerberg kondigde de nieuwe naam van Facebook Incorporated aan op het jaarlijkse ‘Connect’ van Facebook, hun jaarlijkse technologieconferentie. Maar dit jaar door de coronapandemie nog steeds virtueel.  Meta verwijst naar de creatie van de Metaverse, de opvolger van het internet zoals we het vandaag kennen en waar Zuckerberg het voortouw in wil nemen. Volgens Zuckerberg is de toekomst van het internet eentje waar we instappen en niet consumeren op onze telefoons. Geniaal of een complete mindfuck om ons af te leiden van de problemen bij Facebook?

Het ‘nieuwe internet’, met nieuwe ‘sociale ervaringen’ wordt het speerpunt voor de komende jaren. De Metaverse heet het project waarbij we elkaar virtueel zullen ontmoeten, werken, (tijd)reizen, naar concerten gaan, sporten, gamen en zoveel meer. De Metaverse is een bij momenten futuristische visie op de toekomst van het mobiele internet.

Virtuele werelden bestaan al langer. Computerspel Second Life begon er al in 2003 mee. Fortnite is intussen het meest bekende voorbeeld, maar ook een bedrijf als Microsoft zet er al langer op in. Thuiswerkers kennen Microsoft van Teams, maar het bedrijf lanceerde al in maart dit jaar de virtuele werkplek Mesh. Net als Facebook met Horizon Workrooms.

Veel mensen, en zeker jongeren, leven al langer in een wereld waar het echte leven en het digitaal universum in mekaar overlopen. Zeker als gaming in die wereld centraal staat. Het is een booming business. Facebook maakte eerder al bekend dat ze in Europa 10.000 mensen willen aanwerven die de Metaverse mee vormgeven.

Facebook Inc. is trouwens niet het eerste bedrijf dat van naam verandert. Boven Google zweeft al langer ‘Alphabet’ als moedernaam. Naast de bekende zoekmachine en e-mail is Google ook al langer bezig met andere ontwikkelingen zoals slimme thermostaten, zelfrijdende auto’s en projecten als DeepMind, waarbij Google via kunstmatige intelligentie onder meer wetenschappelijk onderzoek naar nieuwe niveaus wil tillen.

Wij kennen Facebook uiteraard van het blauwe appje op onze smartphone. Ook al is Zuckerberg al jaren eigenaar van onder meer Instagram en WhatsApp, mensen reageren regelmatig nog verrast als ze dat vaststellen. 

Daarnaast is Facebook al jaren voor en achter de schermen bezig met de ontwikkeling van nieuwe producten. Met wisselend succes trouwens, iemand nog iets gehoord van Facebook Portal, een toestel om te videobellen? Oculus, de bril die je via virtuele realiteit in een digitale wereld laat binnenstappen heeft dan weer een plek in de ontwikkeling van de Metaverse.

Facebook -en nu dus Meta-  heeft de voorbije jaren 90 grote en kleine bedrijven overgenomen of op één of andere manier geïntegreerd in het bedrijf.  Het is niet zo verrassend dat Zuckerberg na 17 jaar met het sociale medium Facebook als sterkhouder van zijn imperium de focus wil leggen op de ontwikkelingen van nieuwe technologieën. Maar hoe nieuw de naam ook moge zijn, het oud zeer blijft dat Facebook al jaren synoniem is voor schandalen rond privacy en nepnieuws.

De naam Facebook weegt op alles wat Zuckerberg doet. En Facebook moet naar de toekomst kijken, want met alleen sociale media als belangrijkste producten zal het bedrijf niet overleven. Bovendien moet Facebook jonge mensen aantrekken, want die zijn nu massaal gecharmeerd door apps als TikTok en games. En net zoals Apple begon met computers en nu zoveel meer doet, moet ook Facebook relevant blijven en dat wil het doen met VR-toepassingen als de Metaverse.

De nieuwe naam van Facebook komt er nadat het bedrijf door één van zijn grootste perceptiecrisissen ooit gaat. Perceptie, omdat gebruikers ondanks alles niet massaal afhaken en omdat Facebook Inc. de laatste drie maanden 9 miljard dollar winst maakte. 

Enkele weken geleden lekte een klokkenluidster duizenden documenten over de volgens haar vernietigende invloed van Facebook op de wereld. De documenten werden de The Facebook Files in de Amerikaanse krant The Wall Street Journal. Later trad Frances Haugen uit de anonimiteit in het CBS-programma  ‘60 Minutes’ en de laatste dagen duiken nog meer documenten en details in Amerikaanse kranten op onder de naam “The Facebook Papers”.

Volgens sommige werknemers van Facebook is er wel wat aan de hand, maar worden de documenten te veel zonder de nodige context weergegeven. Iets wat Facebook onderschrijft. “Haugen en de media doen aan cherrypicking, ze halen er enkel de lekkere verhalen uit.” Facebook is naar eigen zeggen wel bezig met online veiligheid en de strijd tegen fake news en desinformatie. 

Met Facebook zelf en Instagram en WhatsApp bepaalt Meta elke dag hoe wij communiceren en hoe wij informatie op het internet consumeren. Net zoals zoveel andere apps is het blauwe appje van Facebook erin geslaagd om een deel van het wereldwijde web te domineren door informatie op een gestructureerde manier tot bij ons te krijgen. Informatie die we doorgaans gezapig en scrollend via onze tijdslijn tot ons nemen, gestuurd door algoritmes die de wereld niet laten zien zoals hij is, maar ons zolang mogelijk op Facebook (&co) willen houden. Want die data zijn goud waard.

Facebook heeft daarnaast te traag ingegrepen om nepnieuws en desinformatie tegen te gaan, om mensen uit de rabbit holes te halen waarin ze soms verzeilen als ze te lang op Facebook doorbrengen waardoor er een nieuwe realiteit ontstaat. 

De voorbije jaren nam Facebook 40.000 mensen in dienst en investeerde het sinds 2016 13 miljard dollar in de strijd tegen nepnieuws en desinformatie (bewust foutieve informatie om mensen in de war te brengen, nvdr). Ook al omdat het blijft worstelen met talen en culturen in landen waar Facebook actief is. 2 op de 3 mensen gebruiken Facebook in een andere taal dan het Engels. Kan Facebook het aan om al die miljoenen berichten in goede banen te leiden?

Onderzoek wijst uit dat mensen individueel niet altijd en massaal geconfronteerd worden met nepnieuws op Facebook en dat je er zelfs -als je je eigen tijdslijn zelf wat aanpast- een gevarieerd mediadieet op kan nahouden. Maar de rol die Facebook speelt en de tool die het is voor mensen en overheden die met desinformatie wereldwijd mensen bespelen en indoctrineren, is wel degelijk groot. 

Vraag is of de ontwikkeling van de Metaverse en alle uitdagende plannen die Zuckerberg nog heeft die negatieve en toxische perceptie kan wegnemen. En wat hij gaat doen om die problemen op te lossen?

Want zolang Zuckerberg die problemen niet aanpakt, mag hij nog zoveel boeiende en spannende projecten ontwikkelen, de focus zal blijven liggen op de apps die miljarden mensen vandaag gebruiken. Zuckerberg sprak in zijn presentatie van een Metaverse dat we pas over vijf tot tien jaar echt zullen beleven. Het is dus een wereld, of een product, dat grotendeels nog niet bestaat.

Een virtuele wereld die iets toevoegt aan de echte wereld en sociale ontmoetingen online echt sociaal kan maken is iets wat sociale media beloofden van bij de start, maar wat vaak toch ontbreekt. Zal Metaverse daarin verandering brengen?

En zal de Metaverse echt onze manier van werken veranderen waarbij we meer beleven dan nu vaak tijdens de zoveelste televergadering. Zullen we mekaars lichaamstaal echt kunnen zien en voelen tijdens een virtuele meeting zonder daarvoor uren in de file te zitten?

Maar dat net Facebook daarin op dit moment mee het voortouw neemt roept op zijn minst de vragen op hoe het bedrijf er gaat voor zorgen dat ‘de realiteit’ niet nog meer versnipperd geraakt en onze maatschappij nog niet meer verdeeld en gepolariseerd wordt. Iets waar het op hun 'eenvoudig' sociaal medium de grootste moeite mee hebben. Hoe zit dat in een complex Metaverse? Zijn we daar klaar voor?

Zuckerberg zegt van wel en hij belooft alle bezorgdheden die er nu zijn rond privacy en mensenrechten van bij de start mee te nemen.