Korte menstruatieverandering na coronavaccin? Mogelijk natuurlijke reactie van je lichaam, maar nood aan meer onderzoek

In juni hebben we dit onderwerp ook onder de loep genomen na getuigenissen uit het buitenland en vragen aan onze redactie. Toen had het FAGG slechts een paar meldingen van menstruatiestoornissen na coronavaccinatie ontvangen. Het agentschap verzamelt alle gemelde bijwerkingen na vaccinatie in België. De Belgische vaccinatiecampagne had in juni nog niet de menstruerende bevolking bereikt, wat mogelijk de beperkte meldingen verklaart.

Intussen heeft het FAGG een duizendtal meldingen ontvangen. "Het gaat onder andere om meldingen van een verlengde of verkorte cyclus, tussentijdse bloeding, veranderingen in de intensiteit, dus hevigere of mildere menstruatie, en postmenopauzale bloedingen", vertelt woordvoerder Ann Eeckhout. "De overgrote meerderheid van deze bijwerkingen waren niet ernstig en verdwenen spontaan."

Johan Van Wiemeersch van de Vlaamse Vereniging van Obstetrie en Gynaecologie bevestigt dat gynaecologen nu meer vragen of klachten erover horen van patiënten. "Het gaat voor de overgrote meerderheid om een eenmalige of korte verandering en ook niet elke vrouw ervaart het", vertelt hij.  

Het FAGG deelt ook het aantal meldingen per specifiek coronavaccin mee. Het is belangrijk om die verdeling met genoeg nuance te bekijken. "We zien dat vooral vrouwen die de mRNA-vaccins van Pfizer en Moderna kregen menstruatiestoornissen hebben gemeld, maar dat is misleidend", verduidelijkt Ann Eeckhout. "De vier coronavaccins die ons land gebruikt, zijn niet gelijk verdeeld over het aantal vruchtbare vrouwen. Door de leeftijdsbeperkingen op het AstraZeneca-vaccin en Janssen-vaccin zijn er nu eenmaal meer vruchtbare vrouwen gevaccineerd met de twee andere. Dat resulteert dus in een ongelijke verdeling bij de meldingen."

Gynaecoloog Hendrik Cammu (UZ Brussel) beaamt dat de tijdelijke menstruatiestoornissen niet te herleiden zijn tot een specifiek coronavaccin. Hij verwijst naar het Verenigd Koninkrijk, waar meer dan 30.000 meldingen zijn. "Als je kijkt naar het aantal mensen die de vectorvaccins van AstraZenena en Johnson & Johnson en de mRNA-vaccins kregen, zie je in verhouding evenveel meldingen. Dat toont aan dat het niet aan een specifiek vaccin ligt." 

In ons land zijn er 1.013 meldingen over menstruatiestoornissen na vaccinatie tegen COVID-19, op een totaal van ongeveer 4.383.020 volledig gevaccineerde vrouwen waarvan bijna 1,9 miljoen onder de 45 jaar. Het gaat dus om een kleine minderheid.

Tot op vandaag is er geen oorzakelijk verband tussen de coronavaccins en menstruatieveranderingen vastgesteld. Het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA) onderzoekt de gerapporteerde menstruatieklachten voor elk vaccin, maar vond voorlopig geen bewijs voor een causaal verband. Het agentschap blijft de meldingen opvolgen. De laatst beschikbare updates kan je hier zelf terugvinden.

Ook voor gynaecoloog Hendrik Cammu klinkt dit als een mogelijke verklaring. "We weten dat de hormonen van de menstruatiecyclus kunnen beïnvloed worden door een immuniteitsreactie in het lichaam. Die reactie kan tot stand komen door inenting met een vaccin, maar ook door bijvoorbeeld een virale infectie." De hormonen zouden dus niet rechtstreeks beïnvloed worden door het vaccin, maar door de immuuncellen die ons lichaam aanmaakt na vaccinatie. Voorlopig is er nog geen wetenschappelijk bewijs hiervoor.

Een mogelijke oorzaak is de natuurlijke immuunrespons van het lichaam op het coronavaccin. De Britse immunoloog Victoria Male schuift het naar voren in het British Medical Journal. "Als er een connectie zou zijn, kan het door de immuunreactie van het lichaam op het vaccin zijn, eerder dan door een specifiek vaccincomponent", schrijft ze.

Gynaecoloog Susanne Housmans (UZ Leuven) wijst er daarom op dat we voorzichtig moeten zijn met conclusies. "We moeten patiënten met de kennis die we vandaag hebben vooral geruststellen. Als je een verandering ervaart na je coronavaccin, dan is dat normaal gezien tijdelijk en onschadelijk. Je menstruatiecyclus kan trouwens ook door andere dingen verstoord worden. Denk aan stress, vermoeidheid, ziekte of medicatie." Ook het EMA en vaccinoloog Geert Leroux-Roels (UGent) geven ons mee dat die factoren kunnen meespelen.

In het verleden zijn bij andere vaccins in beperkte mate menstruatieproblemen opgemerkt. In 2010 werd een studie uitgevoerd naar de impact van het HPV-vaccin, tegen het humaan papillomavirus in de preventie van baarmoederhalskanker, op vrouwen in de Japanse stad Nagoya. De onderzoekers vonden een licht verhoogde kans op een "abnormale hoeveelheid menstruatiebloeding" of "onregelmatige menstruatie". Maar dat resultaat was niet significant.

Hoewel de meldingen beperkt blijven, is er nood aan meer onderzoek. In de Verenigde Staten lopen momenteel verschillende onderzoeken naar menstruatieklachten na coronavaccinatie. Hoofddocent antropologie aan de Universiteit van Illinois en gespecialiseerd in menstruatiecyclussen, Kate Clancy, verspreidde deze zomer een vragenlijst om te analyseren hoeveel gevaccineerde vrouwen en transmannen de veranderingen ervaarden. De resultaten van de bevraging zijn nog niet bekend.

Eerder al zei vaccinoloog Isabel Leroux-Roels (UZ Gent) dat zo’n bevraging vertrekt van een bias of vooroordeel. "Er zullen vrouwen zijn die zeggen "Nu je het zegt, bij mij was dat ook!" Het is dus de vraag hoe betrouwbaar de resultaten zullen zijn. Eigenlijk zou je het systematisch aan een reeks vrouwen moeten vragen."

Enkel via klinische studies kan je echt zicht krijgen op de impact van vaccinatie op menstruatie. "Via dergelijke testen, waar ook een placebo (een geneesmiddel dat geen werkzame bestanddelen heeft, red.) gegeven wordt, kan je naast andere vragen peilen naar eventuele menstruatieproblemen. Dan kan je het verschil maken tussen een vaccin en het idee dat men een vaccin gehad heeft", stelt immunoloog Paul Proost (KU Leuven).

Tijdens de klinische studies van de verschillende coronavaccins werd er niet gepeild naar menstruatieveranderingen. Victoria Male roept op om in toekomstige medische onderzoeken wel altijd te vragen naar mogelijke menstruatieklachten. De National Institutes of Health (NIH), de gezondheidsinstelling van de Amerikaanse federale overheid, pompt intussen 1,67 miljoen dollar in onderzoek naar menstruatieklachten na coronavaccinatie.

Vlaamse gynaecologen – naast internationale – roepen vrouwen op om zich vooral te laten vaccineren tegen COVID-19 en zich niet te laten afschrikken door mogelijke menstruatieveranderingen. "Meldingen over menstruatiestoornissen na vaccinatie kunnen antivaccinatiegevoelens voeden, maar dat moeten we tegengaan", benadrukt Hendrik Cammu. "Jonge vrouwen linken het misschien aan onvruchtbaar worden door vaccinatie, maar we weten zeker dat de coronavaccins je niet onvruchtbaar maken. Een recente studie in The Lancet heeft dat nog eens bevestigd."

Als zwangere vrouw is het overigens veel veiliger om je tegen het coronavirus te laten vaccineren, gezien een infectie oplopen heel wat risico’s met zich mee kan brengen voor moeder en kind.