Zuid-Afrikaanse ex-president Frederik Willem de Klerk overleden, laatste president onder apartheidsregime
In Zuid-Afrika is ex-president Frederik Willem de Klerk overleden. De Klerk was de laatste president tijdens het apartheidsregime, een beleid waarbij zwarte Zuid-Afrikanen als tweederangsburgers werden behandeld. Onder zijn leiding werd het apartheidsregime afgeschaft en werd de zwarte politieke gevangene Nelson Mandela vrijgelaten. In 1993 kregen ze samen de Nobelprijs voor de Vrede.
Frederik Willem de Klerk stierf vanmorgen op 85-jarige leeftijd in zijn huis in Kaapstad, in het zuiden van Zuid-Afrika. Dat heeft de FW de Klerk Stichting bekendgemaakt. "Ex-president FW de Klerk overleed vredig na een strijd tegen asbestkanker", luidt het. De ziekte was in maart vastgesteld.
De Klerk was de tot nog toe laatste witte president van Zuid-Afrika (1989-1994) en de laatste president onder het apartheidsregime. Onder zijn leiding werd het regime afgeschaft en werden verschillende zwarte politieke gevangenen vrijgelaten. De bekendste onder hen was Nelson Mandela, die 27 jaar in isolement in de gevangenis zat en in 1990 werd vrijgelaten, amper vijf maanden nadat De Klerk de eed had afgelegd als president.
Bekijk hier een portret van Frederik Willem de Klerk met eerst beelden van de postume boodschap van de overleden oud-president:
Nobelprijs voor de Vrede
Na diens vrijlating begonnen De Klerk en Mandela te onderhandelen over een overgang van het apartheidsregime naar een democratischer Zuid-Afrika. De twee mannen kregen in 1993 voor dat werk samen de Nobelprijs voor de Vrede. (Bekijk hier de toespraak die De Klerk toen hield.)
De Klerk legaliseerde ook het Afrikaans Nationaal Congres (ANC), de partij van Mandela die sinds 1994 aan de macht is en sindsdien al altijd de president heeft geleverd. Mandela zelf werd in 1994 verkozen tijdens de eerste verkiezingen waarbij zwarte Zuid-Afrikanen mochten gaan stemmen en volgde De Klerk op als eerste zwarte Zuid-Afrikaanse president. De Klerk werd onder Mandela vicepresident. In 1997 stopte De Klerk met politiek.
Ondanks zijn ontegensprekelijk belangrijke rol in de afschaffing van het apartheidsregime, blijft die rol ook vandaag nog omstreden. Vele zwarte Zuid-Afrikanen verwijten hem dat hij er niet in slaagde om een eind te maken aan het politieke geweld tegen zwarte Zuid-Afrikanen in de turbulente jaren voor de eerste multiraciale verkiezingen in 1994. Rechtse blanke Zuid-Afrikanen zagen hem dan weer als een verrader.
Vorig jaar kwam hij nog even in opspraak toen hij verkondigde dat de apartheid volgens hem geen misdaad tegen de mensheid was, hoewel de Verenigde Naties het wel aldus omschrijven.
De weg naar de top
De Klerk werd eind jaren 60 voor het eerst in het Zuid-Afrikaanse parlement verkozen. Bijna 10 jaar later, in 1978, nam hij een eerste kabinetsfunctie op. Aanvankelijk had hij een zeer conservatieve reputatie, maar uiteindelijk werd hij het gezicht van de zogenoemde "verligte" (verlichte) stroming binnen de toenmalige regeringspartij.
In 1989 werd hij president, nadat Pieter Willem Botha wegens gezondheidsproblemen was afgetreden.
Wat was de apartheid?
Het apartheidsregime was een regime waarbij zwarte Zuid-Afrikanen, nochtans in de meerderheid, als tweederangsburgers werden beschouwd. Het concept apartheid werd in 1948 voor het eerst gelanceerd door de blanke Nationale Partij.
In 1950 werden enkele sleutelwetten goedgekeurd die het apartheidssysteem onderbouwden. De verschillende raciale groepen in Zuid-Afrika moesten in afgezonderde wijken wonen, het ras van kinderen werd geregistreerd bij hun geboorte en seks tussen blanke Zuid-Afrikanen en andere burgers was verboden.
In de jaren 60 startte het ANC, kort daarvoor buiten de wet gesteld, een guerrillacampagne tegen de Zuid-Afrikaanse overheid. Onder anderen Nelson Mandela werd toen tot een levenslange gevangenisstraf veroordeeld wegens samenzwering en sabotage tegen de staat. Hij zat die uit op Robbeneiland, net voor de kust van Kaapstad.
In de jaren 80 begon de toenmalige president P.W. Botha, nochtans lang een beschermer van de apartheid, enkele apartheidswetten te ontmantelen, na een opstoot van geweld in het hele land. Frederik Willem de Klerk zette die ontmanteling voort en schafte het apartheidsregime ten slotte volledig af.