Doel blijft 1,5°, afbouw steenkool en rijke landen betalen meer: dit zijn belangrijkste beslissingen klimaatakkoord

Het grote doel van de klimaatconferentie in Glasgow was de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5 graden, zoals afgesproken in het klimaatakkoord van Parijs. De top in Glasgow werd beschouwd als de laatste kans om dat doel te bereiken. 

In de tekst staat effectief dat de temperatuurstijging beperkt moet worden tot 1,5 graden tegen het einde van deze eeuw. Maar verder dan woorden gaat het niet, want de aangescherpte nationale klimaatplannen die de landen in Glasgow indienden volstaan niet. Tegen 2030 zou de uitstoot van broeikasgassen met 45 procent moeten dalen, en met wat nu op tafel ligt stijgt die nog met 10 procent. Vóór deze top waren we op weg naar een opwarming met 2,7 graden, nu naar 2,4 graden. Dat is dus nog altijd te veel.

De concrete maatregelen om de opwarming verder te beperken worden doorgeschoven naar de klimaatconferentie van volgend jaar. Of we er dan in zullen slagen wordt volgens de onderhandelaars in Glasgow een dubbeltje op zijn kant. Of zoals de voorzitter van de top, het Britse parlementslid Alok Sharma, het verwoordde: "De ambitie is levend, maar haar pols is zwak."

Voor het eerst zijn er wel regels vastgelegd over de opvolging van de beloftes van de landen. Tot nu toe was het niet mogelijk om te controleren wat landen rapporteren over hun inspanningen, zodat er in werkelijkheid vaak meer broeikasgassen uitgestoten werden dan wat op papier stond. Voortaan moet iedereen zijn uitstoot op dezelfde manier rapporteren en kan er ook beter gecontroleerd worden of de landen zich ook effectief houden aan hun beloftes.

Een van de meest betwiste passages in het akkoord gaat over steenkool, de meest vervuilende fossiele brandstof. Positief is dat het de allereerste keer is dat erkend wordt dat fossiele brandstoffen verantwoordelijk zijn voor de opwarming van de aarde, en dat ze dus aangepakt moeten worden. Om te beginnen moeten de subsidies ervoor afgebouwd worden.

Afspraken maken over het bannen van steenkool bleek dan weer aartsmoeilijk. Keer op keer moesten de formuleringen in de tekst afgezwakt worden onder druk van China, India, Saudi-Arabië en Zuid-Afrika. En ook gisteravond veroorzaakte deze passage lastminute nog opschudding. Deze  vier landen, aangevuurd door de Indiase minister van Klimaat, konden niet leven met de formulering dat vervuilende steenkool uitgefaseerd zou worden. "Hoe kunnen ontwikkelingslanden beloven om steenkool en subsidies voor fossiele brandstoffen uit te faseren, terwijl ze nog moeten groeien en armoede uitroeien?" vroeg hij zich af.

Uiteindelijk staat in de tekst dat het gebruik van vervuilende steenkoolcentrales verminderd moet worden, in plaats van uitgefaseerd. Heel wat landen waren teleurgesteld over die lastminute aanpassing, maar wilden niet het hele akkoord op de helling zetten. Vechtend tegen de tranen excuseerde conferentievoorzitter Alok Sharma zich voor de manier waarop alles gelopen was.

Ook de discussies over klimaatfinanciering tussen rijke en arme landen waren stevig op deze klimaatconferentie. In de finale tekst staat nu dat de rijke landen hun inspanningen tegen 2025 zouden moeten verdubbelen. Met dat geld kunnen ook arme landen hun economie vergroenen en zich beter wapenen tegen de klimaatverandering. Het uiteindelijke bedrag is wel veel minder dan wat de arme landen vroegen. Bovendien hebben de rijke landen nog nooit de bedragen uitbetaald die afgesproken waren. Het is dus afwachten of dat deze keer wel zal gebeuren.

De arme landen wilden ook een bijkomende vergoeding voor de schade die ze nu al geleden hebben. Want, redeneren ze, die schade is veroorzaakt door de jarenlange CO2-uitstoot van de rijke landen. Maar die eis lag heel gevoelig bij onder meer de Verenigde Staten, die bang zijn dat ze voor eeuwig en altijd zullen moeten opdraaien voor dingen uit het verleden. 

In de tekst wordt het probleem uiteindelijk wel erkend. De rijke landen beloven ondersteuning voor de geleden schade, maar er wordt geen fonds  opgericht zoals de arme landen vroegen. Er wordt alleen technische bijstand beloofd en er zal ook een dialoog opgestart worden over dit thema. Voor de arme landen is dat veruit onvoldoende.

De handel in emissierechten is een van de meest technische onderdelen in dit klimaatakkoord, maar wel een heel belangrijk. Eenvoudig gezegd houdt emissiehandel in dat bedrijven en landen die te veel broeikasgassen uitstoten extra uitstootrechten kunnen kopen bij wie minder uitstoot. Bedrijven krijgen dus de keuze: investeren in groene technologieën of betalen voor extra uitstootrechten.

Het principe is vrij duidelijk, maar in de praktijk waren er heel wat problemen, vooral met de rapportering van de verkoop. Soms werden uitstootrechten bijvoorbeeld dubbel verkocht of dubbel ingeschreven in de boekhouding. Daardoor daalde de uitstoot op papier wel, maar niet in de realiteit. Het nieuwe klimaatakkoord wil dat verhelpen door iedereen te verplichten om op een uniforme manier te rapporteren.