Hoe gaat topoverleg over Oekraïense grens er écht aan toe? Jan Balliauw: "Minste misverstand kan uit de hand lopen"
Spierballengerol tussen de Amerikaanse president Joe Biden en de Russische president Vladimir Poetin: de twee wereldleiders hebben elkaar virtueel gesproken over de spanningen aan de grens tussen Rusland en Oekraïne. Hoe gaat zo'n overleg er achter de schermen aan toe? Wie kan wie het meest pijn doen? En is de lont nu uit het kruitvat of moeten we vrezen voor een militaire escalatie? Oost-Europakenner Jan Balliauw geeft antwoorden.
Twee uur lang hebben de Amerikaanse president Joe Biden en de Russische president Vladimir Poetin gisteren samengezeten (via videoconferentie) om de situatie aan de Russisch-Oekraïense grens te bespreken. Dat was nodig, want de verhoudingen tussen het Westen en Rusland zijn al een tijdje onderkoeld.
In een notendop: wat speelt er aan de grens tussen Rusland en Oekraïne?
De afgelopen weken heeft Rusland tienduizenden troepen naar de grens met Oekraïne gestuurd. "Volgens de Amerikaanse inlichtingendiensten zijn het er nu 70.000, maar dat zou op korte termijn kunnen oplopen tot 175.000", zegt Oost-Europakenner Jan Balliauw. "Wat de Amerikanen vooral ongerust maakt, is dat er ook allerlei logistiek aanwezig is voor een langdurige, moeilijke operatie, zoals veldhospitalen."
De vrees is dus dat de Russen Oekraïne zullen binnenvallen, al is dat volgens Moskou helemaal niet de bedoeling. "Rusland zegt dat het zijn troepen op Russisch grondgebied mag bewegen waar het wil", aldus Balliauw. "Volgens Rusland zouden de troepen nu ook verplaatst worden omdat Oekraïne aanstalten zou maken om de zogenaamde opstandige volksrepublieken in het oosten militair te veroveren. Daar komt nog bij, zo zegt Moskou, dat ook de NAVO actief is met oefeningen in de Zwarte Zee, en dat Rusland dus wel moet reageren."
Tijdens de online videoconferentie tussen de Verenigde Staten en Rusland dreigde de Amerikaanse president Joe Biden met "krachtige economische en andere maatregelen", als Rusland Oekraïne effectief zou binnenvallen. Althans dat meldt het Witte Huis, want van het echte gesprek tussen de twee wereldleiders krijgen we, zoals meestal, slechts een glimp te zien. Hoe gaat zo'n overleg er echt aan toe? En is het lont nu uit het kruitvat of moeten we vrezen voor een escalatie? Oost-Europakenner Jan Balliauw geeft antwoorden in "Laat".
Hoe ziet zo'n gesprek er achter de schermen uit?
De beelden van het begin van het gesprek lijken haast knullig. Joe Biden en Vladimir Poetin begroeten elkaar. "Goed om je weer te zien", lacht Biden. "Bij het begin van het gesprek weet iedereen dat de camera's lopen, dus iedereen is vriendelijk", zegt Jan Balliauw daarover.
Bekijk hier de vrijgegeven beelden van het videogesprek tussen Biden en Poetin en de analyse van onze Oost-Europakenner Jan Balliauw:
De twee wereldleiders kunnen ook goed met elkaar overweg. "Dat is ook gebleken tijdens een vorige topontmoeting in Genève, toen ze elkaar persoonlijk hebben ontmoet", aldus Balliauw. "Ik denk ook dat Poetin Biden eert voor zijn ervaring. Biden kent de regio en is als vicepresident heel lang bezig geweest met Oekraïne. Poetin weet dus dat Biden weet waarover hij spreekt."
Toch denkt Balliauw dat de twee leiders achter de schermen wel hun stem durven verheffen en zeggen waar het op staat. "Het is een discussie geweest, iedereen heeft z'n argumenten kunnen geven. Je ziet dat er dan toch een groot verschil is tussen hoe Amerika en de bondgenoten tegen de kwestie aankijken, tegenover Rusland."
Poetin weet dat Biden weet waarover hij spreekt
Waarom speelt de VS, en niet Europa, een hoofdrol?
Op het eerste zicht lijkt het ook vreemd dat de Amerikaanse president het gesprek met Poetin aangaat, terwijl het om spanningen op het Europese continent gaat. Waarom overlegt Poetin bijvoorbeeld niet met de voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen?
Rusland probeert een wig te drijven tussen de VS en de Europese bondgenoten
"Het is duidelijk dat er voor Rusland vooral één land toe doet: de Verenigde Staten. Rusland probeert waarschijnlijk ook een wig te drijven tussen de VS en de Europese bondgenoten door zeer duidelijk Joe Biden als gesprekspartner te willen", weet Balliauw. "Biden heeft dat duidelijk afgeblokt en heeft overleg gepleegd met de belangrijkste leiders in Europa, ook na het gesprek. Hij heeft ook duidelijk laten verstaan dat eventuele zware sancties tegen Rusland, mocht er een invasie komen, ook samen met de Europese bondgenoten genomen zullen worden."
Wie kan wie het meest pijn doen?
Maar wie loopt nu het meest gevaar? Kunnen de Verenigde Staten en de Europese bondgenoten Rusland het meest raken, of is Rusland gevaarlijker voor het Westen? "Amerika en Rusland hebben op zich niet zo veel economische banden, Europa en Rusland des te meer", legt Balliauw uit. "Wij zijn afhankelijk van Russische olie en gas."
Al weet Balliauw ook dat de Europese afzetmarkt voor Rusland belangrijker is dan de Russische afzetmarkt voor Europa is. "Dus als Amerika en Europa samenspannen en zware sancties zouden uitvoeren, zoals het afschakelen van Rusland van het internationale betalingsverkeer, dan kan dat Rusland heel veel pijn doen."
Is de lont nu uit het kruitvat?
Is een escalatie aan de grens minder waarschijnlijk, nu Joe Biden en Vladimir Poetin met elkaar gesproken hebben? Volgens Balliauw is de lont nog niet uit het kruitvat, maar is het wel zeer belangrijk dat de leiders weer met elkaar spreken. "Want het gevaar van dergelijke escalaties is natuurlijk dat het minste misverstand helemaal uit de hand kan lopen. Bij gebrek aan mechanismen om duurzaam om te gaan met dat soort crisissen, zijn die contacten tussen topleiders echt wel belangrijk."
Bekijk hier het volledige gesprek met Oost-Europakenner Jan Balliauw in "Laat":
