"Eigenlijk kan het niet", aldus experten over dagvaarding van Tommelein en Peeters in zaak over terugdraaiende teller
Bart Tommelein (Open VLD) en Lydia Peeters (Open VLD) kunnen eigenlijk niet gedagvaard worden, zeggen juridische experten. Gisteren werden de twee in een zaak rond het debacle van de zonnepanelen en de terugdraaiende teller formeel en persoonlijk aansprakelijk gesteld door een gedupeerde. Maar dat kan volgens experten dus niet, want er is zoiets als ministeriële onschendbaarheid. Bovendien is er inzake persoonlijke aansprakelijkheid van ministers een lacune in de wet.
Gisteren werden de voormalige ministers van Energie Bart Tommelein en Lydia Peeters (nu minister van Mobiliteit) persoonlijk gedagvaard in een zaak rond het debacle over de zonnepanelen. Begin dit jaar trok het Grondwettelijk Hof namelijk een streep door de regeling waarbij Vlamingen met zonnepanelen minstens 15 jaar konden genieten van het systeem van de zogenaamde terugdraaiende teller.
De crux is: aan de hand van dat financieel voordelige systeem van de terugdraaiende teller hadden Peeters en Tommelein de afgelopen jaren zonnepanelen net erg gepromoot. Een gedupeerde eist nu dat Tommelein en Peeters het verlies dat hij of zij heeft geleden zelf uit hun eigen middelen vergoeden.
In principe kan je als benadeelde iedereen proberen aansprakelijk stellen die je verantwoordelijk acht en voor de rechtbank proberen brengen. De vraag is: wat doet een rechter hiermee, want er is toch zoiets als ministeriële onschendbaarheid? "Ja, dat klopt", zegt Aube Wirtgen, die als hoofddocent publiek en administratief recht aan de VUB gespecialiseerd is in overheidsaansprakelijkheid. "Onze grondwet bepaalt dat ministers in principe niet kunnen worden vervolgd of aan een onderzoek kunnen onderworpen voor uitspraken die ze doen, ook op burgerrechtelijk vlak."
"Gaat het hier louter over het gesproken woord, of over rechtmatige verwachtingen die werden geschonden? Dat is niet duidelijk", aldus hoofddocent publiek en administratief recht Aube Wirtgen in "De ochtend". Herbeluister hier het gesprek:
Hebben (oud-)ministers Peeters en Tommelein valse beloftes gemaakt over de terugdraaiende teller?
Maar de vraag is natuurlijk hoe ver die immuniteit reikt. "Ze worden beschermd als ze verklaringen doen in het parlement en voor verklaringen van algemeen nut, maar voor andere uitspraken is er onduidelijkheid", gaat Wirtgen verder. "In deze zaak is het niet heel duidelijk. Gaat het louter over het gesproken woord, of gaat het over beloftes die gedaan zijn die achteraf vals bleken en waar dus verwachtingen geschonden zijn?"
Het zou sowieso een verregaand precedent zijn (...) Ministers leggen hun verantwoordelijkheid af in het parlement of bij verkiezingen
In deze zou je kunnen argumenteren dat er weldegelijk verwachtingen zijn gecreëerd door bepaalde uitspraken en het decreteel kader over de terugdraaiende teller, dat dan door het Grondwettelijk Hof werd vernietigd. "En de overheid in zijn geheel aansprakelijk stellen voor rechtmatige verwachtingen die geschonden zouden zijn geweest, dat kan wel, tenzij er een algemeen belang was dat de schending zou kunnen verantwoorden", aldus Wirtgen.
De juridische procedure van de gedupeerde richtte zich ook in eerste instantie tegen de Vlaamse overheid, maar daar zouden de advocaten gezegd hebben dat Tommelein en Peeters niet voor de gehele regering spraken. Vandaar dus de persoonlijke dagvaarding. De zaak is aangespannen bij de rechtbank van eerste aanleg in Antwerpen. In het najaar van volgend jaar wordt de uitspraak verwacht.
Waarom werden Bart Tommelein en Lydia Peeters persoonlijk gedagvaard en welke uitspraken hebben ze precies gedaan? Herbekijk hier het verslag uit "Het Journaal":
Geen wettelijk kader
Maar dan blijft de grote vraag: kunnen Peeters en Tommelein persoonlijk gedagvaard worden? "Onze grondwet zegt uitdrukkelijk dat er een wet moet zijn die duidelijkheid geeft over wanneer je een minister persoonlijk kan dagvaarden", legt Wirtgen uit. "Het grote probleem: tot op heden is die wet er niet. Er is dus geen wettelijk kader in België dat bepaalt wanneer je een minister aansprakelijk kan stellen. De vraag is dan of je zonder die wet een minister kan dagvaarden. De meeste experten, en ik ook, denken dat het niet kan."
Ook grondwetexperte Patricia Popelier is die mening toegedaan. "Er is geen wettelijk kader, dus kan je de ministers niet persoonlijk dagvaarden", aldus Popelier. "Maar er zijn ook experten die denken dat we daar niet op moeten wachten, en dat het nu al wel kan, net zoals het kan voor burgers", nuanceert Wirtgen nog.
De overheid aansprakelijk stellen voor rechtmatige verwachtingen die geschonden werden, dat kan wel
"Het zou sowieso een verregaand precedent zijn. Als ministers volgens de gewone regels gedagvaard kunnen worden, gaat niemand de job nog willen opnemen", redeneert Wirtgen. "Het zou beter zijn dat er nu zo een specifiek wettelijk kader komt. Er moet een grondig debat over komen over wanneer meningen van ministers beschermd zijn of niet, het parlement moet daar eens duidelijk stelling over innemen. Dat zou pijnlijke zaken zoals deze vermijden (...) Het is ook zo dat normaal gezien verantwoordelijkheden van ministers opgenomen worden op politiek vlak: in het parlement en bij de verkiezingen", besluit de experte.