Gasprijs op nieuwe recordhoogte: kan je iets doen als consument? En zullen de prijzen snel weer dalen?

De gasprijzen staan al enkele maanden op een heel hoog niveau. Maar de jongste dagen zien we nieuwe records. De Nederlandse TTF-future, ook bij ons een referentieprijs voor aardgas, sloot gisteren op 130,7 euro per megawattuur. Je kan de evolutie van de prijzen hier bekijken.

De prijsstijging volgt op het dreigement van Duitsland om de gaspijplijn Nord Stream 2 niet in gebruik te nemen als de situatie in Oekraïne escaleert. Die pijplijn loopt onderzees tussen Rusland en Duitsland en moet de gastoevoer naar Europa fors verhogen. Belangrijk, want Rusland is een grote leverancier en de stijgende prijzen hebben ook te maken met lage gasreserves. 

De nieuwe pijpleiding is compleet, maar wacht nog op goedkeuring. Door de oplopende internationale spanningen lijkt dat groen licht er niet meteen te komen. Rusland heeft de jongste weken tienduizenden troepen verzameld aan de grens met Oekraïne. De vrees bestaat dat het de voorbode is van een nakende invasie. 

De internationale spanningen met Rusland komen bovenop een reeks factoren die de prijzen de jongste maanden al fors de hoogte hebben ingejaagd, zoals een stijgende vraag naar energie door de economische heropleving, periodes met weinig wind en zon, en hogere heffingen op CO2-uitstoot. 

De energiekosten vormen maar een deel van de factuur, die bestaat ook voor een groot deel uit nettarieven en heffingen. Maar de prijzen voor de consument gaan wel onvermijdelijk de hoogte in. Gemiddeld betaalt een gezin op dit moment 1.361,66 euro per jaar aan elektriciteit en maar liefst 2.781,38 euro aan gas. 

Hoe fel de gasfactuur aan het stijgen is de jongste maanden, blijkt heel duidelijk uit de cijfers van de VREG, de Vlaamse energieregulator. Let wel: dit is een mix van vaste en variabele contracten. 

Door de stijging van de gasprijs wordt ook de elektriciteit duurder, want de gascentrales die elektriciteit leveren moeten hun brandstof duurder aankopen. Bij de elektriciteitsprijzen zien we dan ook dezelfde evolutie, al is de stijging daar iets minder fel.

Zowel de federale regering (lees dit artikel) als de Vlaamse regering (lees dit artikel) hebben in oktober een aantal maatregelen genomen om de impact van de stijgende energieprijzen te milderen. Zo zal het sociaal tarief voor zo’n twee miljoen Belgen blijven gelden tot de lente. 

Wat doe je nu het best als consument? Het hangt ervan af wat voor contract je hebt. Als je een vast contract hebt, ben je beschermd tegen prijsstijgingen tot het moment dat je contract verlengd moet worden. Heb je een variabele prijs, dan volgt die meteen de evoluties op de markt. 29 procent van de gezinnen in Vlaanderen heeft zo'n variabel contract voor elektriciteit, voor aardgas gaat het om 36 procent variabele contracten. 

Als je een tijd geleden een vast contract hebt afgesloten, dan doe je er goed aan om dat gewoon te behouden. Als je contract (bijna) afloopt, dan begin je best met het vergelijken van verschillende contracten bij verschillende energieleveranciers. 

Vooral de klanten met een variabel energiecontract zullen de prijsstijgingen dus voelen, want de leveranciers rekenen die nieuwe prijzen door. Die klanten doen best een rondje vergelijken tussen de verschillende leveranciers om te kijken of ze ergens anders misschien goedkoper af zijn. 

Prijzen vergelijken kan via de site van de VREG of via de tool van Test Aankoop. Op die manier kan je zien waar je uiteindelijk het goedkoopste af bent. Maar wie nu een nieuw contract afsluit, moet eigenlijk weten: goedkoop zal het nooit zijn. Normaal gezien kies je als de prijzen hoog zijn het best voor een variabel tarief, zodat je kan profiteren van een eventuele daling, maar de verwachtingen zijn op dit moment weinig optimistisch.

Je kan een lopend contract altijd opzeggen. Dat is in principe gratis, maar er zijn twee "maars" aan verbonden. Er geldt altijd een opzegtermijn van één maand en sommige leveranciers werken met een vaste jaarvergoeding en die ben je dan kwijt.  

Wat naar omhoog gaat, komt ooit weer naar beneden, zou je denken. Maar de meeste analisten gaan ervan uit dat we nog een hele tijd, of zelfs jarenlang, met hoge energieprijzen zullen te maken krijgen. 

"Normaal gezien dalen de prijzen in het voorjaar", zegt VRT NWS-energiespecialist Luc Pauwels. "Maar zoals vroeger zal het niet meer worden." Hij wijst erop dat Rusland meer dan 40 procent van het Europese gas levert. Voor ons land is dat aandeel veel kleiner, maar de prijs wordt Europees bepaald en dus voelen wij die impact ook. "Als de situatie escaleert en de Russen effectief de gaskraan dichtdraaien, dan hebben we een groot probleem."

De vraag naar gas zal enkel maar toenemen de komende jaren, want verschillende Europese landen, waaronder België, willen extra gascentrales bouwen. In ons land moeten die de kernuitstap opvangen. Daarenboven gaat Nederland de gaswinning in Groningen stopzetten en denkt ook Noorwegen (voorzichtig) aan afbouwen. Veel alternatieven zijn er dus niet. Eventueel zou de VS wel meer schaliegas kunnen verschepen naar Europa.