Het was de gemeente Zwijndrecht zelf die de PFOS-saga op gang schoot, in de lente van vorig jaar. Milieu-activist Thomas Goorden had hen gewezen op de ernst van de PFOS-vervuiling, veroorzaakt door 3M, en de gemeente Zwijndrecht besloot zelf stalen te nemen om een juist beeld te krijgen van die vervuiling. Waarop de bal aan rollen ging.

"Wij waren niet enkel verontrust door de waarden die we toen hebben opgemeten, maar ook door de vaststelling dat die waarden vele malen meer waren de bodemsaneringsnorm", zegt schepen voor leefmilieu Steven Vervaet (Groen). En sindsdien is het publieke debat over PFOS eigenlijk niet meer opgehouden.

Zeker de politiek en de overheid zaten in het oog van de storm. Die zouden namelijk al jaren op de hoogte zijn geweest van de omvang van de vervuiling, en ook van mogelijke gezondheidsrisico's maar toch verzuimd hebben om daarover te communiceren én bijkomende stalen te nemen, om een duidelijker beeld van de precieze omvang van de vervuiling te krijgen.

Het was een kritiek die ook het gemeentebestuur van Zwijndrecht al verwoordde (en vandaag ook herhaalde): zij zou niet op de hoogte zijn gesteld van de vervuiling. Maar die kritiek kwam de voorbije weken als een boemerang terug. Tegenstanders vanuit de Vlaamse en Antwerpse overheid vertelden het verhaal dat Zwijndrecht wel degelijk van alles op de hoogte was maar daarover niet gecommuniceerd heeft.

Voor zowel burgemeester als schepen was het vandaag in de onderzoekscommissie zaak om dat verhaal tegen te spreken. Vervaet: "Ik wil het misverstand corrigeren dat we niet op de hoogte waren. Sinds het jaar 2000 weet de gemeente Zwijndrecht heel wat over PFOS, maar we zijn op geen enkel moment gealarmeerd dat dat een risico voor de volksgezondheid was." Zo kreeg de gemeente het verslag van toxicoloog Jan Tytgat, dat wees op mogelijke gezondheidsrisico's pas in de zomer van 2021 in handen.

En dat zei ook Groen-burgemeester André Van de Vyver (zie video hieronder). "Er is een verschil tussen niet op de hoogte zijn dat er een gevaar is voor de volksgezondheid, en niet op de hoogte zijn van de vervuiling op de 3M-site. Een serieus verschil", aldus Van de Vyver.

Voor zowel Van de Vyver als Vervaet was dat een reden om uit te halen naar de hogere overheid. "Wij vertrouwen erop dat de Vlaamse instanties die in het leven geroepen zijn om milieu, mens en gezondheid te bewaken, over relevante informatie beschikken en die met ons delen", zei Vervaet. "Wij vertrouwden daarop, en wij hopen dat in de nabije toekomst opnieuw te kunnen doen." Ook 3M kreeg het verwijt dat het info achterhield.

Die verklaringen maakten weinig indruk op een aantal parlementsleden, die suggereerden dat de gemeente Zwijndrecht te weinig heeft gedaan. Dat was zo voor CD&V, en al helemaal voor N-VA. Volgens parlementslid Daniels beschikte Zwijndrecht wel over info en waren er in het verleden ook momenten waarop het gemeentebestuur had kunnen ingrijpen.

Hij verwijst naar een rapport van de Zwijndrechts milieuraad uit 2006, toen geopperd werd dat de bevolking op de hoogte moest gebracht worden van de PFOS-vervuiling. Hij wijst ook naar een mail van een doctoraatstudente die al in 2009 bij het gemeentebestuur belandde.