Optimisme over "normale" lente en zomer groeit, maar hebben we dat niet al eerder gehoord?

Daar is de lente, daar is de zon. Bijna, maar de experts voelen dat die weldra gaat komen in de vorm van een rustige periode met weinig besmettingen, minder druk op de zorg en weinig maatregelen. Verschillende binnen- en buitenlandse corona-experten zien de toekomst optimistisch tegemoet. Toch zeker op korte termijn.

"Het is aannemelijk dat Europa evolueert naar een soort van pandemische eindfase", zegt Hans Kluge, de Europese topman van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). "Eens de omikrongolf vermindert, zal er enkele weken of maanden algemene immuniteit zijn. Ofwel dankzij het vaccin of door een eerdere infectie."

Hetzelfde horen we ook bij viroloog Marc Van Ranst (KU Leuven). "We weten dat wanneer de temperaturen warmer worden, dat de circulatie kleiner wordt", legt hij uit aan VRT NWS. "De immuniteit bij de bevolking is momenteel groot. Een heel groot deel van de bevolking is gevaccineerd, soms al drie keer en miljoenen mensen in ons land zijn al geïnfecteerd geweest met het virus."

"Het wordt voor de bestaande varianten moeilijk om nog veel druk te zetten", zegt ook viroloog Steven Van Gucht (Sciensano) aan onze redactie. "Ze moeten nu opboksen tegen een brede immuniteit en daar komt het goede weer nog eens bovenop. Ik verwacht -op basis van mijn buikgevoel en mijn ervaring- een rustigere periode dit voorjaar en tijdens de zomer."

Ook statisticus Bart Mesuere (UGent) sluit zich daarbij aan. "Ik volg het optimisme wel", legt hij uit. "Als we kijken naar landen die voorlopen met de omikrongolf, zien we een relatief snelle daling na de piek. In slechts enkele weken tijd zouden we op een acceptabel niveau van besmettingen kunnen komen."

Een grote nieuwe golf op korte termijn lijkt dus voor veel experts onwaarschijnlijk. Gaan we dan een normaal voorjaar of een normale zomer tegemoet met pakweg overvolle terrasjes, grote muziekfestivals op bijeengepakte weides en grootse massa-evenementen?

"We kunnen niet continu leven onder een bedreiging", zegt Van Ranst. "Wanneer je kunt versoepelen, moet je dat ook doen. We gaan nog altijd voorzichtig moeten zijn, maar er zal geen reden meer zijn voor vrijheidsbeperkende maatregelen." Hetzelfde zegt ook Van Gucht. "Ik zou in die periode zoveel mogelijk maatregelen afschaffen."

Een mooi voorjaar en een rustige zomer met weinig tot geen maatregelen. Hebben we dat niet al eens gehoord? Hoe zou het nog zijn met het beloofde "rijk der vrijheid" dat ons vorig jaar werd voorgehouden, maar waar niet veel van in huis is gekomen? "Het was vorig jaar iets te voorbarig", geeft Van Gucht toe.

Al benadrukt hij dat het "rijk der vrijheid" vooral door politici werd verkondigd. "We hebben vorige zomer ook wel een rustigere zomer gehad, met relatief weinig maatregelen waren er weinig opnames en overlijdens. De problemen zijn pas in het najaar begonnen", zegt hij. "Daar had ik trouwens in augustus al voor gewaarschuwd. Al was die deltagolf wel hoger dan we verwacht hadden."

Het grote verschil met dit voorjaar en deze zomer, is volgens de experts de grote immuniteit bij de bevolking door de vaccinatiecampagne en de vele infecties van de afgelopen weken. "Met omikron is het ziekteprofiel totaal anders geworden", zegt Van Ranst. "De ziekenhuisopnames beginnen te stabiliseren. De overgrote meerderheid ervan is niet gevaccineerd. Vorige zomer waren we nog maar net aan het vaccineren, dat geeft een enorm verschil naar weerstand in de populatie."

Kan er dan geen nieuwe variant roet in het eten gooien? "Wanneer ze vanuit omikron ontstaan, zal die variant waarschijnlijk niet meer ziekmakend zijn", zegt Van Ranst. "Wanneer ze van uit de deltavariant ontstaan mogelijk wel." Al geeft de viroloog wel aan dat omikron nu zo algemeen is geworden, dat de kans dat een nieuwe variant daaruit ontstaat hem wel het grootst lijkt.

Ook Van Gucht maakt zich wat dat betreft geen illusies. "Er gaan nieuwe varianten ontstaan, dat is bij alle virussen het geval", zegt hij. "Je kunt ook niet uitsluiten dat die ernstiger kunnen zijn dan de omikronvariant, maar zelfs die nieuwe varianten zullen meer moeilijkheden hebben met de immuniteit die nu in de bevolking is opgebouwd. Ik verwacht wel dat de volgende golven steeds lager zullen zijn."

Na omikron, gaan er nog andere varianten opduiken:

Wat met het najaar? Een gouden raad komt alvast vast van statisticus Mesuere. "Hoe langer de termijn, hoe groter de onzekerheid", zegt hij daarover.

Toch gaan we zo goed als zeker een heropleving van het virus krijgen. De pandemie is nog niet voorbij. Ook daar zijn de meeste experts het over eens. "We verwachten dat er een periode van rust zal zijn voor COVID-19, maar dat het virus tegen het einde van het jaar terug kan komen", zegt Kluge van de WHO daarover.

Het is volgens Kluge dan ook te vroeg om van een "endemie" te spreken. Bij een endemie sluimert de ziekte op de achtergrond, maar blijven grote uitbraken doorgaans uit. Denk aan bijvoorbeeld de griep. "Deze pandemie zal ooit eindigen, maar het is nog te vroeg om alle maatregelen te lossen", zegt Kluge.

Hetzelfde zegt ook Van Gucht. "Zelfs als deze zomer zonder problemen verloopt, kun je niet van een endemie spreken. Dat kun je pas na twee of drie winters zeggen."

De viroloog verwacht dat het dus nog enkele jaren kan duren voor de pandemie echt achter de rug is. In afwachting evolueren we mogelijk tijdelijk naar een samenleving in twee grote seizoenen: een zomer met weinig viruscirculatie waarbij zo goed als alles kan en een winter met strengere maatregelen, toch minstens voor risicopatiënten en ouderen.

Van Gucht verwacht daarom veel heil van de recent goedgekeurde coronabarometer. "Die gaat heel nuttig zijn in het najaar en tijdens de winter", zegt de viroloog. "Je moet de zaak goed blijven opvolgen. Kan het zorgsysteem het aan of niet en kun je kwalitatieve zorg garanderen voor iedereen. Niet alleen voor covidpatiënten, maar voor bijvoorbeeld een twintiger die een verkeersongeval heeft."

De coronabarometer werd op het vorige Overlegcomité goedgekeurd:

Hoe lang de pandemie precies zal aanhouden, weet niemand. Volgens Van Gucht zal veel afhangen van welke varianten nog opduiken en hoe lang de immuniteit hoog blijft in de bevolking. "Die hebben we gelukkig wat in de hand met de boosterprikken", zegt hij.

Op langere termijn evolueert covid mogelijk naar een griepachtig scenario waarbij het grootste deel van de bevolking de ziekte gewoon uitzit. "Waarschijnlijk gaan we dan naar een vaccinatiepatroon zoals we bij de griep hebben", zegt Van Ranst. "Risicopersonen laten zich vaccineren en voor de rest is het vrijwillig voor wie dat wenst."

"Bepaalde dingen gaan we ook op langere termijn blijven doen", denkt Van Gucht. "Goede ventilatie van openbare gebouwen en bij evenementen is gewoon een goed idee. Het mondmasker gaat ook af en toe nog opduiken, op het openbaar vervoer bijvoorbeeld tijdens de winter. De meer drastische maatregelen gaan meer en meer verdwijnen."