"240 euro gestolen in twee uur tijd": digitaal zakkenrollen is niet moeilijk, al loop je wellicht snel tegen de lamp

Door de coronacrisis zit contactloos betalen in de lift. Uit cijfers van bankenfederatie Febelfin blijkt dat in december 2021 liefst 57,70 procent van alle betalingen met een debetkaart contactloos is verlopen. In februari 2020 was dat nog 16 procent. In april 2020 verhoogden de meeste banken de limiet van 25 naar 50 euro per aankoop. In totaal kan je tot 100 (of 150 euro, afhankelijk van je bank) spenderen vooraleer er opnieuw naar je pincode wordt gevraagd.

Handig om in tijden van corona het uitwisselen van bankbiljetten en muntstukken te vermijden, maar wat met de veiligheid? "Factcheckers" stootte op een Duits filmpje over zogenoemd "digitaal zakkenrollen": je houdt een draadloze betaalautomaat in de buurt van een bankkaart – die vaak in een broekzak of rugzak zit – en haalt zo geld van iemands rekening zonder dat die persoon er erg in heeft.

Het lijkt kinderspel, maar is het echt zo makkelijk om mensen te bestelen? Britt Van Marsenille en Thomas Vanderveken testen het uit. Een draagbare betaalautomaat heb je alvast in een wip gekocht, zo blijkt. "Voor maar 14,99 in plaats van 19,99 euro", klinkt het bij een verbaasde Van Marsenille. "Je verbindt de kaartlezer met je smartphone of tablet via bluetooth, en klaar."

De kredietkaart van Vanderveken wordt inderdaad onmiddellijk herkend wanneer die bovenop de betaalautomaat wordt gelegd, maar er komt heel wat meer stuntwerk aan te pas vooraleer de kaart in de portefeuille in zijn broekzak wordt gevonden. Desalniettemin: zodra Van Marsenille de juiste hoek weet te vinden, verdwijnt er opnieuw 50 euro van Vandervekens rekening.

Het duo neemt vervolgens de proef op de som en begeeft zich tussen het volk. "Thomas en ik trokken in het eerste seizoen van "Factcheckers" al de straat op om te leren zakkenrollen. Eigenlijk is dit een hedendaagse versie daarvan, want onze tactiek is precies hetzelfde: mensen afleiden om hen ondertussen te bestelen, maar dan met de modernste hulpmiddelen", schetst Van Marsenille. De buit na twee uur proberen: 240 euro.

De geïnterviewden in de reportage kregen vanzelfsprekend hun geld terug, maar wat als dit in het echte leven gebeurt? "Ook dan zou je – onder voorbehoud van onderzoek – vergoed worden", zegt Rodolphe de Pierpont, woordvoerder van bankenfederatie Febelfin aan VRT NWS. "De Europese wet zegt namelijk dat je in geval van fraude zonder medeplichtigheid van het slachtoffer, verplicht moet worden terugbetaald."

Al is zo’n terugbetaling tot nu toe nog niet nodig geweest, benadrukt de Pierpont. "Deze vorm van oplichting is in praktijk zeer onwaarschijnlijk. Het rendement dat dit kan opleveren, is in verhouding tot de risico’s voor de fraudeur zo klein dat het amper voorkomt. We hebben geen weet van voorvallen in België."

Het is volgens de Pierpont ook niet mogelijk om zomaar een betaalterminal aan te schaffen. "Hiervoor dient de handelaar een contract af te sluiten met een zogenoemde acquirer. Dat is de financiële instelling die kaartbetalingen verwerkt voor een handelaar, en deze hem ook uitbetaalt. De acquirer is verplicht om voor elke handelaar een "Know Your Customer"-proces te doorlopen, wat betekent dat hij de identiteit van de klant grondig zal nagaan."

De programmamakers van "Factcheckers" hebben naar eigen zeggen een andere ervaring: "We geloven graag dat bijvoorbeeld winkeliers een hele procedure moeten doorlopen als ze zich registeren. In ons geval hebben we simpelweg een goedkope betaalterminal besteld, enkele dagen later ontvangen en in een paar stappen gekoppeld aan het rekeningnummer van Britt - zonder contracten of uitgebreide identiteitschecks."

Een rekeningnummer was dus wel degelijk nodig: "Britts identiteit zou zo inderdaad snel aan het licht komen, dat klopt. We beweren niet dat het de béste manier is om fraude te plegen, maar factcheckten simpelweg dat het wel degelijk op die manier kan." Met andere woorden: je loopt wellicht snel tegen de lamp.

Ook volgens betaalleverancier CCV doet dit fenomeen zich quasi niet voor: "Omdat alle procedures werken. Gedupeerden zouden zeer snel via hun mobiele banking merken dat er onterecht geld van hun rekening is gegaan. Frauduleuze betalingen zouden vervolgens snel en vaak geautomatiseerd aan één bepaald betaalautomaat worden gelinkt. De bevoegde instanties zouden daarmee direct de nodige blokkeringen kunnen uitvoeren en een onderzoek opstarten."

Het potentiële gevaar zit ‘m volgens de Pierpont niet in digitaal zakkenrollen, maar in diefstal of het verliezen van je bankkaart. "Bel in dat geval onmiddellijk naar Card Stop op het nieuwe nummer 078 170 170", raadt hij aan.

Zie je alsnog liever van contactloos betalen af, dan kan je deze functie via je je bankkantoor of banking app uitschakelen. Je kan de chip van je kaart ook eenvoudig beschermen door middel van aluminiumpapier of een speciaal hoesje. Daardoor kan er niet zomaar contact met een betaalautomaat worden gelegd. Ten slotte kan je ook de dagelijkse limieten laten verlagen.