Koningin Paola openhartiger dan ooit in RTBF-documentaire: "Wanneer je beperkingen accepteert, word je vrij"

Met "Paola, côté jardin" kondigt de RTBF een documentaire aan waarin koningin Paola ongewoon openhartig vertelt over haar huwelijk en haar rol als moeder, prinses en koningin. “Het moest een eerlijke en diepe getuigenis worden, we wilden naar de essentie gaan”, zegt maker Nicolas Delvaulx. Aan de documentaire van anderhalf uur heeft hij twee jaar gewerkt.

“Het is een uitzonderlijk getuigenis geworden van een koningin der Belgen, over hoe ze haar leven en haar koninklijke functie in haar hart heeft beleefd”, zegt Delvaulx. “Het is de eerste keer dat zoiets gebeurt in geschiedenis van ons land.”

Nicolas Delvaulx wilde geen film maken op basis van archiefbeelden die een bestaande reputatie weerspiegelen: “Ik wilde me kunnen baseren op háár waarheid”, zegt hij. Het kostte even moeite om haar te overtuigen, hij moest wat filters doorstaan die hij streng maar begrijpelijk noemt. 

"Ik heb toch wel 6 maanden nodig gehad om tot bij Paola te geraken. Eerst via gesprekken met diplomaten en adviseurs, en ik heb dan ook mijn andere docu’s laten zien. Ik heb er intussen 12 gemaakt. Dat heeft wel vertrouwen gewekt, en toen was er die eerste ontmoeting met koningin Paola. Die was meteen raak." 

“Ik had de indruk dat het haar zelfs plezier deed om eindelijk iets te kunnen vertellen. Want ze heeft nooit kunnen zeggen wat ze wou, nooit kunnen antwoorden op dingen die in de pers verschenen over haar of hen beiden. Haar verhaal en haar openhartigheid raken ons allemaal diep. En al bij de eerste draaidag is koning Albert erbij komen zitten. Dat was helemaal niet voorzien.”

"Ik heb haar alle vragen mogen stellen, ik heb vooraf nooit vragen moeten voorleggen", bevestigt Delvaulx. "Alles kon, en ik was zelf verbaasd over hoe eerlijk ze overal op antwoordde. Bijvoorbeeld, waarom ze op een bepaald moment gescheiden leefden? Of ze spijt had van iets? Of ze iets anders had willen doen, beter? Nooit kwam er, dat is te delicaat. Of de boodschap, nu ga je te ver. Ze was heel oprecht, en dat vond ik heel ontroerend."

"Ik heb ook situaties kunnen filmen", vertelt Delvaulx. "Ik heb bijvoorbeeld een wandeling gefilmd waar ze wonen in de Ardennen, met prinses Claire en haar kinderen. Ook dat koningin Paola foto’s toont op een groot scherm aan een van haar kleinkinderen, Luisa Maria, een van de dochters van prinses Astrid. Ik heb ook een familiediner kunnen filmen waar prins Laurent en prinses Claire aanwezig zijn."

Behalve koning Albert komen ook haar drie kinderen koning Filip, prinses Astrid en prins Laurent (en prinses Claire) aan het woord. En ook dat was aanvankelijk helemaal niet voorzien. Er komen ook nog een paar andere kleinkinderen in beeld. 

Nicolas Delvaulx: "Op een gegeven moment dacht ik, het zou fijn zijn als de kinderen van Paola ook iets zouden kunnen zeggen, en op die vraag zijn ze dan ingegaan, en zo heb ik voor de camera kunnen spreken met Astrid, Laurent en Filip." 

"Astrid vertelde over de relatie met haar mama, en dat was heel pakkend, ze werd er emotioneel bij. Laurent vertelde over wat hij bewonderde in zijn mama. En bij Filip ging het over zijn moeilijke kindertijd. En ook dat was heel pakkend, en open, en met veel mildheid."

Er zijn opnamen gemaakt in de gerestaureerde pastorie in het Naamse dorpje Villers-sur-Lesse, waar Albert en Paola al een tijdje wonen, en daarnaast in kasteel Belvédère in Laken en in Villa Le Romarin, hun woning in Châteauneuf-de-Grasse vlak bij Nice in het zuiden van Frankrijk.

"Koningin Paola heeft ook haar hele fotoarchief met me gedeeld, en veel van die foto’s zitten ook in de docu" zegt Delvaulx. "Glamourfoto’s van vroeger onder andere, van toen ze jong was in de jaren zestig en zeventig."

"Ik heb echt de indruk dat ze voor deze docu nagedacht hebben over zichzelf, en dat ze een moderne kijk hebben op henzelf als koppel."

“Het is ook en vooral háár verhaal”, zegt Delvaulx, “een heel erg menselijk en ontroerend getuigenis. Het verhaal van een vrouw die op heel jonge leeftijd te maken kreeg met de beperkingen van een koninklijk bestaan waar ze niet voor had gekozen. En dat in de jaren 60, een periode van ingrijpende veranderingen in de samenleving."

"Het is eigenlijk het parcours van een inwijding in dat leven, waarin ze op zoek was naar zichzelf, naar de liefde en naar de vrijheid. Zoals ze het zelf zegt aan het einde van de film: “Wanneer je de beperkingen eenmaal accepteert, word je vrij.”

Dat de documentaire nu uitkomt, in dezelfde periode als het verhaal van prinses Delphine is helemaal toevallig, zegt Delvaulx. "Ik wist niet dat Delphine bezig was met haar verhaal."

"Ik denk wel dat het goed is dat Paola en Albert eindelijk open hebben kunnen vertellen over hun leven. Ze hebben de film gezien toen hij klaar was. Ik wou dat zo, uit respect. Ik heb er niks aan moeten veranderen. Koning Albert was zelfs heel ontroerd. Hij heeft mijn arm genomen, en met tranen in de ogen gezegd: dankuwel, voor het fantastische werk."

De titel “Paola, côté jardin” is een woordspeling op begrippen uit de theaterwereld. Daar verwijst men naar de rechter- en de linkerkant van het podium (gezien vanuit de zaal) met de termen côté cour en côté jardin. Maar “la Cour” betekent natuurlijk ook: het Hof. 

We zien in “Paola, côté jardin” dus niet de officiële kant van Paola, maar de persoonlijke, intieme kant, de côté jardin. Ook nog eens toepasselijk als je weet dat tuinen een ware passie van koningin Paola zijn. (De terminologie is in de 18e eeuw ontstaan bij de Comédie Française in Parijs: het theater in de Tuilerieën grensde rechts aan het Louvre waar het Hof resideerde, en links aan de tuin van de Tuilerieën)