“Russische invasie in Oekraïne kan elk moment gebeuren”, waarschuwt de VS: hoe moeten we dat begrijpen?

Rusland heeft intussen meer dan 130.000 soldaten verzameld aan de grens met Oekraïne. Naar eigen zeggen voor militaire oefeningen en vooralsnog als drukkingsmiddel tegen een NAVO-lidmaatschap van Oekraïne. Maar een gewapend conflict waarbij Rusland Oekraïne effectief binnenvalt, lijkt nu ook steeds meer tot de mogelijkheden te behoren.

De intense diplomatieke onderhandelingen hebben tot niets geleid. De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken spreekt van een Russische invasie die "ieder moment" kan plaatsvinden. En tijdens een persconferentie benadrukte ook de Nationaal Veiligheidsadviseur van de regering-Biden dat een inval nog tijdens de Olympische Winterspelen zou kunnen.

Ondertussen roepen de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk hun landgenoten terug uit Oekraïne, de Europese Unie vraagt voorlopig enkel dat zijn niet-essentieel personeel het land verlaat. Het is duidelijk dat de situatie steeds ernstiger wordt, maar wat moeten we hier precies van denken? Hoe hachelijk is de situatie?

"Ik denk dat alle tekenen op onweer staan, of misschien zelfs storm", analyseert Rusland-kenner Jan Balliauw in "Terzake". "Het diplomatieke spoor is zo goed als dood. We horen nu, zeker vanuit Amerikaanse kringen, dat men zich toch wel zorgen maakt dat Poetin de beslissing zou hebben genomen om Oekraïne binnen te vallen." 

Professor Internationale Betrekkingen David Criekemans (UAntwerpen) ziet nog een andere manier om de recente ontwikkelingen te interpreteren. "Een alternatieve lezing zou kunnen zijn dat Poetin nu de druk maximaal opvoert en eigenlijk een boodschap zendt naar Kiev, zijnde dat als Kiev zijn aspiraties (om lid te worden van de NAVO, red.) verderzet, ze geostrategisch verscheurd en geo-economisch verlamd zullen geraken. Maar hoe dan ook is het duidelijk dat de situatie ernstig is."

Als het tot een inval komt, is het moeilijk in te schatten wanneer die precies zou plaatsvinden, zegt Balliauw. Hij verwacht bovendien dat Rusland eerst een ultimatum zal sturen. "Dat kan de komende uren of dagen zijn. Hoe dan ook zullen ze beginnen met luchtbombardementen om de Oekraïense verdediging te verzwakken. En dan - na twee of drie dagen - zal de grondinvasie volgen. Op dit moment zijn er wel nog gevechtstroepen onderweg vanuit Rusland, het zou kunnen dat ze daar nog op wachten." 

Balliauw vreest voor een grootschalige operatie waarbij veel slachtoffers zullen vallen. "Als je alle scenario's bekijkt, dan is eigenlijk alleen maar het scenario van een grootscheepse inval voldoende voor Rusland. Rusland wil controle over Oekraïne, het wil een regimewissel waardoor het land definitief vaarwel zegt aan zijn aspiraties om lid te worden van de NAVO. En bij een grootschalige invasie spreek je over een militaire operatie met enorme implicaties, maar natuurlijk ook heel veel slachtoffers."

Ook het Westen zou bij het conflict betrokken kunnen raken. "Het grote verschil tussen Oekraïne en de andere Europese landen is dat wij in de NAVO zitten. Wij hebben die garantie van artikel 5 (dat de NAVO-bondgenoten verplicht tot wederzijdse bijstand bij een aanval, red.). De NAVO zal niet betrokken geraken bij de gevechten in Oekraïne, maar er kan altijd iets gebeuren waardoor het kan overslaan", aldus Balliauw.

"De garantie ten aanzien van Oekraïne is beperkt, maar hij is wel al opgetrokken. In die zin dat er defensieve wapens naar Oekraïne zijn verstuurd", voegt Criekemans nog toe. "Daarnaast versterken de westerse landen de oostflank van de NAVO", weet Balliauw. En ook drastische sancties kan Rusland verwachten als het overgaat tot een invasie.

Zowel Balliauw als Criekemans benadrukken dat een gewapend conflict tussen Rusland en het Westen absoluut vermeden moet worden. Maar hoe het zich allemaal verder zal ontwikkelen, blijft vooral afwachten. Rusland ontkent ondertussen verder dat er een geplande inval aankomt en spreekt van "desinformatie waarmee het Westen de aandacht wil afleiden van eigen agressieve acties". Morgen (zaterdag) vinden er nog telefoongesprekken plaats tussen enerzijds de Russische president Poetin en de Amerikaanse president Biden en anderzijds tussen Poetin en de Franse president Macron.