Van cyberaanvallen tot stijgende gasprijzen: zo kunnen wij mogelijke inval van Rusland in Oekraïne voelen

De spanningen rond Oekraïne bereikten afgelopen vrijdag een hoogtepunt toen de Verenigde Staten waarschuwden voor een Russische invasie die "elk moment" kan plaatsvinden. Rusland spreekt van "Amerikaanse hysterie" en blijft ontkennen dat het een inval in Oekraïne voorbereidt. Toch kon het zoveelste diplomatieke overleg, dit keer tussen de Amerikaanse president Joe Biden en zijn Russische collega Vladimir Poetin, dit weekend niet tot een de-escalatie leiden.

Het belooft deze week nog spannend te worden. Vandaag probeert de Duitse bondskanselier Olaf Scholz nog eens tot een oplossing te komen, maar het is opnieuw afwachten of het overleg met Poetin iets kan opleveren. Het Westen is namelijk niet van plan om de Russische president te geven wat hij wil: de garantie dat Oekraïne niet tot de NAVO, het militaire bondgenootschap van het Westen, zal toetreden. 

Hoe dan ook heeft de NAVO duidelijk gemaakt dat het "hard en eensgezind" zal optreden als Rusland Oekraïne binnenvalt. Want ook voor het Westen - en daarmee ons land - kan zo'n inval verschillende gevolgen hebben. 

Op militair vlak lijken die gevolgen op het eerste gezicht mee te vallen. Volgens VRT NWS-journalist en Rusland-kenner Jan Balliauw moeten we niet meteen vrezen voor een grote oorlog waarbij ook het Westen betrokken raakt.

"Geen enkel westers land heeft gezegd dat het troepen zal sturen naar Oekraïne", weet hij. "Dat is ook niet nodig omdat Oekraïne geen lid is van de NAVO. Het kan artikel 5 van het NAVO-verdrag (dat de bondgenoten verplicht tot wederzijdse bijstand bij een aanval, red.) dus niet inroepen."

Balliauw benadrukt dat Rusland de NAVO-lidstaten grenzend aan Oekraïne niet zal willen betrekken in het conflict, al kan het volgens hem nooit helemaal uitgesloten worden dat de situatie overslaat naar NAVO-gebied. "Het grote gevaar zijn misverstanden in tijden van enorme spanningen. Mocht er ooit een conflict komen in Oekraïne, dan zal het vooral belangrijk zijn om de communicatielijnen met Rusland open te houden."

De NAVO neemt alvast het zekere voor het onzekere en versterkt zijn oostflank. "Het stuurt enerzijds Amerikaanse troepen en wapens naar landen als Polen en Roemenië als ontradingsstrategie", zegt professor Internationale Betrekkingen David Criekemans (UAntwerpen). "En anderzijds levert het ook defensieve wapens aan Oekraïne zelf."

Waar het Westen militair niet zoveel te vrezen heeft, kan het conflict economisch wel grote gevolgen hebben. Want Rusland zou economische sancties kunnen invoeren als tegenreactie op de sancties die het Westen van plan is op te leggen. 

Volgens Balliauw en Criekemans denkt de NAVO er bijvoorbeeld aan om Rusland de toegang te ontzeggen tot westerse technologie die het nodig heeft om de economie draaiende te houden. De Amerikaanse president Biden benadrukte bovendien al dat de gaspijpleiding Nord Stream 2 - die gas moet vervoeren van Rusland naar Duitsland - niet in gebruik zal worden genomen bij een inval. En er wordt ook bekeken of het een optie kan zijn om Rusland uit het internationale betalingssysteem SWIFT te gooien.

"Maar we moeten realistisch blijven", waarschuwt Criekemans. "Europese landen blijven afhankelijk van Russisch gas. En als je Rusland uit het betalingssysteem zet, kan Duitsland niet meer betalen voor dat gas." 

Het is precies daar dat Rusland ons kan treffen. "Rusland stelt als exportland in afgewerkte producten niet zoveel voor, maar ze kunnen wel een groot deel van de economie in Europa treffen door de gaskraan dicht te draaien", duidt Balliauw. 

"Voor ons land zou dat in eerste instantie niet zo'n groot probleem zijn, omdat wij enkel onrechtstreeks Russisch gas krijgen", weet hij. "Maar als de Duitse economie getroffen zou worden daardoor, gaat dat natuurlijk ook enorme implicaties hebben voor de Belgische economie." 

Ook op het vlak van olie kan Rusland voor problemen zorgen. Gisteren duwden de geopolitieke spanningen de prijzen van olie al de hoogte in. En ook de Europese beurzen verloren omdat beleggers vrezen dat een Russische inval in Oekraïne kan wegen op de economie en op bedrijfsresultaten. 

"Maar Rusland zal sterk in zijn eigen vel snijden als ze dit soort sancties doorvoeren", zegt Criekemans. "Tussen de 60 en 80 procent van de Russische economie is afhankelijk van olie en gas. Als het dat doet, zal het de eigen reputatie zeer zware schade toebrengen."

Waar Rusland eventueel sneller op zal inzetten, zijn gerichte cyberaanvallen op Europese doelwitten. "Dat zal sowieso gebeuren. Ik verwacht voor België in eerste instantie gevolgen op dat vlak", voorspelt Criekemans. "De Russen hebben allerlei capaciteiten en ze hebben zich wellicht al voorbereid de voorbije jaren door in bepaalde systemen aanwezig te zijn zonder dat wij dat weten."

Volgens Criekemans kan zo'n cyberaanval niet enkel zorgen voor een ontwrichting van bepaalde datasystemen, maar kunnen ook cruciale netwerken zoals elektriciteitsnetwerken hier schade van ondervinden. "Met die aanvallen wil Rusland dan vooral verwarring en desinformatie verspreiden. En het wordt moeilijk om te bewijzen dat de aanval uit Rusland afkomstig is."

Maar misschien zijn die bewijzen niet nodig, want vooralsnog blijft het afwachten wat Poetin van plan is, en of een diplomatieke oplossing hem nog op andere gedachten kan brengen. Op dit moment liggen nog verschillende scenario's op tafel en zijn de gevolgen voor ons dus ook nog moeilijk te voorspellen.