Koning Filip en koningin Mathilde gaan begin maart op officieel bezoek naar Congo
Op 6 maart vertrekt koning Filip naar Congo, samen met koningin Mathilde en een grote regeringsdelegatie. Dat heeft het Paleis bekendgemaakt. Premier Alexander De Croo zal het vorstenpaar vergezellen, net als minister van Buitenlandse Zaken Sophie Wilmès en minister van Ontwikkelingssamenwerking Meryame Kitir. Over de plannen van het bezoek is nog niets bekend. De delegatie zal Kinshasa bezoeken.
Twaalf jaar geleden reisden toenmalig koning Albert en koningin Paola naar Kinshasa voor de feestelijkheden rond 50 jaar onafhankelijkheid. President Joseph Kabila was toen president van Congo. Het werd een feest vol nostalgie waarbij gevoelige onderwerpen uit de weg werden gegaan. Koning Albert zelf deed tijdens die reis geen enkele uitspraak.
Over het koloniale verleden van België werd in 2010 nauwelijks gesproken. De nadruk lag op de toekomst en de verwezenlijkingen van ons land. Tijdens de receptie op de Belgische ambassade sprak de koning met Belgische zakenlui, leerkrachten en missionarissen die heel hun leven in Congo hadden gewoond en een gezamenlijke wetenschappelijke missie op de Congostroom moest de nieuwe samenwerking in de verf zetten.
Nieuwe mentaliteit
In de 12 jaar die erop volgden, groeide het bewustzijn over het koloniale verleden en zijn er verschillende heilige huisjes gesneuveld. Ook letterlijk, zoals de standbeelden van de "koloniale" koning Leopold II, onder wiens bewind tijdens de periode van Congo Vrijstaat erge wandaden waren gepleegd.
De jongere generatie Belgische Congolezen ging op zoek naar haar identiteit en haar afkomst. Zo merkten ze dat hun grootouders veel minder goed waren behandeld dan hun zwijgzame ouders hen hadden verteld. Ze stelden ook vast dat de racistische clichés waar ze zelf vandaag mee te maken hebben, voortkwamen uit het discriminerende beschavingsdiscours van het kolonialisme.
Door het grotere bewustzijn over het koloniale verleden, kwam ook een ander delicaat feit opnieuw naar boven: de moord op de eerste premier Patrice Lumumba. Lumumba was vermoord in 1961, door Katangese opstandelingen en Belgische huurlingen.
Een inspecteur-generaal van de Katangese politie, Gerard Soete, had uit het lichaam van de vermoorde Lumumba twee tanden meegenomen als aandenken, nadat hij het lichaam had laten verdwijnen. De familie van Lumumba heeft vorig jaar nog een brief geschreven aan koning Filip met de vraag om de stoffelijke resten van hun vader terug te geven. Intussen heeft het Belgische gerecht de tanden in beslag genomen.
In 2018 werd het vernieuwde Africa Museum geopend, met meer aandacht voor de uitwassen van het kolonialisme. De relatie met Congo, die in het tijdperk Kabila altijd turbulent was geweest, nam een nieuwe start toen Félix Tshisekedi aan de macht kwam begin 2019. Tshisekedi bracht al een bezoek in het najaar van 2019 aan ons land.
2020: de sprekende koning
In 2020, bij de herdenking van 60 jaar Congo, drukte koning Filip in een brief aan president Félix Tshisekedi voor het eerst zijn "diepste spijt" uit voor de wonden van het verleden. Daarmee werd Filip de eerste koning die zich uitsprak over Congo.
Opmerkelijk was dat de koning het niet alleen had over de "geweld- en gruweldaden ten tijde van Congo-Vrijstaat", onder Leopold II, maar ook over het leed "gedurende de daaropvolgende koloniale periode". Koning Filip schreef bovendien dat "die wonden tegenwoordig weer pijnlijk voelbaar worden door daden van discriminatie die nog te sterk aanwezig zijn in onze samenleving".
Het is zeker niet de eerste keer dat een Belgische koning naar Congo gaat. Bekijk in deze video hoe die koninklijke bezoeken eruitzagen en hoe de relatie tussen België en Congo door de jaren heen is veranderd.
Commissie koloniaal verleden
Twee weken voor de spijtbetuiging had het federale parlement al beslist dat er een parlementscommissie zich moest buigen over het Belgische koloniale verleden.
De experten van die commissie hebben intussen hun rapport voorgesteld en de commissie werkt nu aan delicate dossiers zoals de geboorteakten van de metissen en de teruggave van historische kunstvoorwerpen. Daarover zijn er ook onderhandelingen opgestart.
Morgen donderdag brengt de Congolese premier Sama Lukondo trouwens een bezoek aan het AfricaMuseum samen met staatssecretaris voor Wetenschapsbeleid Thomas Dermine. Die trok in november vorig jaar al eens naar Kinshasa met een pleidooi voor een "herstel" van de culturele identiteit van het Congolese volk, eerder dan een "restitutie".
Misschien lekt er in de loop van de volgende uren en dagen meer uit over de insteek van het nieuwe koninklijke bezoek. Zeker is dat koning Filip, zeker na zijn spijtbrief, niet meer zal kunnen zwijgen zoals zijn vader Albert dat destijds deed.