Waar liep het fout bij de Boeing 737 MAX? Netflix-docu legt bloot hoe een gloednieuw vliegtuig toch kon crashen

De Boeing 737 MAX is zo'n tiental jaar geleden ontwikkeld door de Amerikaanse toestelbouwer Boeing en is een 'update' van hun vlaggenschip, de Boeing 737. 

"De 737 zelf bestaat al sinds de jaren zestig", vertelt VRT NWS-luchtvaartexpert Riadh Bahri in "Laat". Boeing verkocht er duizenden exemplaren van, maar voelde de hete adem van de Europese concurrent Airbus. "Daarom wilde Boeing de 737 met een update klaarmaken voor de toekomst." 

Maar die concurrentiestrijd zorgt voor haastwerk: "Boeing heeft er eigenlijk voor gekozen om oude carrosserie uit te rusten met nieuwe motoren, nieuwe software en mooie lcd-schermen. De Boeing 737 MAX was zuiniger en efficiënter, en omdat piloten en ingenieurs de carrosserie al kenden, moesten ze geen bijkomende opleidingen meer volgen en konden luchtvaartmaatschapijen besparen op onderhouds- en opleidingskosten. En dat klinkt bedrijven natuurlijk als muziek in de oren." 

Dat werkte ook. Wanneer de Boeing 737 MAX in 2017 op de markt komt, is het meteen een succes. Het toestel verkoopt vlot en vele maatschappijen nemen het op in hun vloot. Maar in oktober 2018 gaat het grondig mis.

Het toestel is nog maar een jaar oud, en toch crasht in oktober 2018 een Boeing 737 MAX van een Indonesische maatschappij in de Javazee. 189 mensen kwamen daarbij om het leven. Nog geen vijf maanden later, in maart 2019, stort een gelijkaardig vliegtuig neer in Ethiopië. Ook daar overleven de 157 passagiers het niet.

Het toestel is op dat moment gloednieuw, dus alle alarmbellen gaan af. "Dat was absoluut abnormaal, dat was nog nooit gebeurd in de moderne luchtvaartgeschiedenis", vertelt Bahri. "Enkele dagen na die tweede crash stonden wereldwijd alle vliegtuigen van dat type aan de grond. Dat heeft Boeing miljarden gekost, maatschappijen wilden het vliegtuig ook niet meer kopen. Een nachtmerrie op menselijk vlak, maar ook op bedrijfseconomisch vlak."

Het toestel mag de lucht niet meer in en er wordt massaal gezocht naar de oorzaak van de crashes. "In de wat oudere carrosserie had Boeing zeer krachtige, nieuwe motoren gezet. Daardoor had het vliegtuig de neiging om de neus tijdens de vlucht wat omhoog te duwen", legt Bahri uit. 

Om te vermijden dat het vliegtuig zou neerstorten, was via het roer achteraan een systeem ontwikkeld om het vliegtuig stabiel te houden.

Een systeem dat goed klinkt, maar in praktijk anders uitdraait. "Het systeem heeft op verschillende vlakken gefaald. In plaats van de neus lichtjes naar beneden te duwen, werd het vliegtuig fors naar beneden geduwd in een oncontroleerbare duikvlucht."

Tegen die gigantische krachten en snelheden kunnen piloten in de cockpit geen weerwerk meer bieden. Die fout zorgt ervoor dat twee toestellen neerstorten, met een dramatische afloop. 

De Netflix-documentaire belooft bloot te leggen dat Boeing wintsbejag boven veiligheid verkoos, en is daar volgens Bahri ook in geslaagd.

"Eenvoudig gezegd: Boeing heeft de boel belazerd", is zijn conclusie. "Boeing heeft die fout niet doorgegeven aan de luchtvaartmaatschappijen en piloten, zij wisten van niets." Zeker in een sector waar veiligheid het hoogste goed is, is dat opmerkelijk. "Boeing heeft gegokt en zeer zwaar verloren."

Zelf komt de leiding van Boeing niet aan het woord in de documentaire, zij reageren alleen schriftelijk. "Ze weigeren ook te erkennen dat het hun schuld of verantwoordelijkheid is. Er hangen dan ook gigantische schadeclaims boven hun hoofd. Ze hebben zich wel eens verontschuldigd, maar je zult de top van Boeing nooit horen zeggen dat ze iets bewust verzwegen hebben om het toestel toch maar in de lucht te krijgen."                 

Want ook dat legt de documentaire bloot: de doofpotcultuur die heerste bij Boeing. "Ingenieurs die wezen op veiligheidsrisico's werden het zwijgen opgelegd. Er was ook een drang om alles zo snel mogelijk op te leveren. In het kantoor van iedere leidinggevende hing een aftelklok, zodat iedereen zo snel mogelijk z’n job zou doen. De luchtvaartautoriteit kreeg de waarheid niet te horen, er werd gelogen in documenten, … Dit is het verhaal van een bedrijf dat zo groot en machtig is geworden dat het denkt dat het met alles wegkomt."

Sinds vorig jaar mag de Boeing 737 MAX de lucht weer in. Niet bij Brussels Airlines, dat vliegt met toestellen van Airbus, maar wel bij andere Europese maatschappijen. "De kans dat je op zo'n vliegtuig stapt in Europa is vrij groot", zegt Bahri.

Maar niet onbelangrijk, nu je er weer mee op reis kunt gaan: is het toestel nu wél veilig? 

"Ja", zegt Bahri resoluut. "Daar gaan we niet dramatisch over doen, het toestel is nu zeer, zeer veilig. Niemand gaat het nu nog riskeren om zo'n toestel in de lucht te sturen als men niet 5000 procent zeker is dat elk draadje gecontroleerd is."