Wat is Poetin van plan in Oekraïne? Hoe gaat dit verder? En wat zullen de gevolgen zijn voor ons?

Na weken van oplopende spanningen heeft het Russische leger vanochtend vanuit de lucht verschillende plaatsen in Oekraïne gebombardeerd. Doelwitten van deze precisiebombardementen waren militaire infrastructuur, verspreid over het land. Met deze bombardementen heeft het Russische leger het pad geëffend om een grondinvasie te beginnen. “Alles wijst erop dat die nu bezig is”, stelt VRT NWS-Ruslandkenner Jan Balliauw vast.

Balliauw denkt dat het in eerste instantie de bedoeling is om via deze grondaanval Oekraïense militairen in het oosten van Oekraïne “te omsingelen, in de tang te nemen en te dwingen te vechten tot ze dood zijn of zich overgeven". 

Het offensief beperkt zich echter niet tot het oosten van Oekraïne, waar Rusland deze week al de pro-Russische regio’s Donetsk en Loegansk als onafhankelijke staten erkende. Vanochtend waren er ook explosies in de hoofdstad Kiev en waren er bombardementen in het westen van Oekraïne, onder andere bij de stad Lviv, op zo’n 50 kilometer van de grens met Polen. Eerder werd verwacht dat dit gebied buiten schot zou blijven.

Jan Balliauw sluit niet uit dat het hier niet bij zal blijven. “Mocht deze operatie minder goed verlopen dan de Russen verwachten, zouden ze wel eens kunnen overgaan tot grotere bombardementen om de weg te effenen voor de Russische invasie op de grond.”

De hamvraag is: wat is Poetin nog van plan? Verwacht wordt dat hij alleszins zijn buurland niet volledig wil bezetten. “Dat is iets wat Rusland militair niet aankan”, schat Jan Balliauw in. 

Rusland heeft de afgelopen weken wel zo’n 190.000 manschappen langs de grenzen van Oekraïne in stelling gebracht én heeft ook het militaire materieel om zijn buurland zwaar aan te vallen, maar het land permanent bezetten is een heel ander paar mouwen.  

Het officiële doel van de invasie is het land te demilitariseren en de "nazi's" uit te schakelen die zich volgens Poetin in het land bevinden, wat dat ook moge betekenen, want president Zelenski is een jood.

Maar de uiteindelijke bedoeling van de grote invasie lijkt te zijn dat Poetin probeert een machtswissel in Kiev te bekomen", denkt Jan Balliauw. Dat blijkt ook uit het feit dat Kiev, de hoofdstad van Oekraïne, vanochtend een van de doelwitten was. Poetin lijkt daar een nieuwe, pro-Russische regering te willen installeren die Oekraïne voor de komende tientallen jaren terugbrengt naar de Russische invloedssfeer. 

De militaire dreiging die voor Poetin uitgaat van Oekraïne moet volgens de Russische president uitgeschakeld worden. Hij gebruikt hierbij het voorwendsel van een dreigende genocide tegen de Russisch sprekende bevolking in Oost-Oekraïne. 

Collega Bert De Vroey, die het nieuws over de NAVO ook op de voet volgt, treedt Balliauw erin bij, dat Poetin uit is op een regimewissel en president Volodimir Zelenski uit het zadel wil lichten. “Hij wil op de ene of de andere manier greep krijgen op de hoofdstad Kiev. Het zal een gigantische operatie zijn om die stad in te nemen en de machthebbers er te dwingen om af te treden.”

Waar zal dit conflict dan concreet eindigen? Die vraag kan zowel De Vroey als Balliauw nog niet inschatten. “Met dit soort conflicten weet je altijd wat de bedoeling is en waar je begint. Maar gaandeweg kan er van alles gebeuren”, zegt Jan Balliauw. 

“Door een misverstand zou het bijvoorbeeld kunnen overslaan naar Polen. Daardoor zou de NAVO een betrokken partij worden en zou je weer in een heel ander conflict terechtkomen. Het is een heel spannende en gevaarlijke situatie, waarbij je heel moeilijk kan voorspellen wat er nog kan gebeuren.”

In vogelvlucht speelt het conflict zich op meer dan 1.200 kilometer van België af, maar tegelijk is dit wel aan de Europese buitengrenzen, o.a. die met Polen. Dus zo ver van ons bed is het nu ook weer niet. 

De gevolgen zullen helaas ook geen ver-van-ons-bedshow blijven als de Europese Unie, de NAVO - allemaal machtsblokken waar België deel van uitmaakt en zelfs de hoofdkwartieren huisvest - extra sancties nemen.

De westerse leiders zijn daarover volop in overleg en Jan Balliauw verwacht dat er veel zwaardere en ingrijpende sancties zullen komen dan de vooral financieel-economische sancties die de afgelopen dagen werden aangekondigd.

Daarna wordt het afwachten hoe Rusland daarop zal reageren. “Wordt de gaskraan naar West-Europa al dan niet dichtgedraaid? Gedeeltelijk of volledig? Dat kan een grote impact hebben op onze economie en samenleving”, zegt Jan Balliauw. 

Het staat volgens Balliauw sowieso vast dat dit niet zonder gevolgen zal blijven, en dat wij het als burgers ook zullen voelen. 

“Hoe dan ook zal het iedereen pijn doen. Oorlog op het Europese continent gaat niet voorbij zonder dat we daarvan iets voelen. Dus we zullen het zeker voelen. De vraag is: in hoeverre zullen we het voelen?”

De crux van het conflict is het feit dat president Poetin zich bedreigd voelt door de uitbreiding van de NAVO, de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie, in de richting van de Russische grenzen. Dit militaire blok werd in 1949 opgericht om het Westen te beschermen tegen de dreiging uit de toenmalige Sovjet-Unie.

Poetin kan het niet verkroppen dat buurland Oekraïne de afgelopen jaren gaandeweg in de westerse invloedssfeer is terechtgekomen, terwijl het voor Poetin een bufferstaat moet blijven, die het historisch gezien voor Rusland altijd geweest is. 

Die tegenstelling heeft de afgelopen jaren voortdurend voor spanningen gezorgd tussen Rusland en het Westen. Het begon in 2004, toen de Oranjerevolutie een einde maakte aan het post-sovjettijdperk in Oekraïne. Tot dan toe regeerden de autoritaire machthebbers in sovjetstijl, maar na de revolutie schoof het land meer op naar het Westen. 

Vier jaar later, in 2008, beloofden de NAVO-landen dat Oekraïne ooit lid zou worden van het bondgenootschap, terwijl dit voor Poetin altijd totaal onbespreekbaar is geweest. De pro-Europese Maidan-opstand in 2014 deed daar voor Poetin nog een schep bovenop.

“Die machtsovername is voor Poetin een trauma geweest dat hij blijkbaar nog altijd niet verwerkt heeft”, stelt Jan Balliauw vast. “Je zag in zijn toespraak van maandag dat hij daar nog altijd heel boos en emotioneel over is. 

In een breder kader ziet Balliauw dat Poetin zich bedreigd voelt doordat de NAVO voor hem te dicht bij de Russische grens komt. “Hij wil de hele Europese veiligheidsstructuur overboord gooien en vraagt meer aandacht voor de Russische veiligheidsbelangen. Maar door wat hij nu doet, zal het Westen helemaal niet meer bereid zijn om daarover te spreken. Integendeel, de NAVO zal waarschijnlijk de oostgrens, met Rusland, aanzienlijk versterken.” 

Balliauw denkt dan ook dat de huidige escalatie van geweld in Oekraïne een keerpunt is op het Europese continent. “Er komt nu een periode van de harde confrontatie, waardoor een nieuwe scheidslijn ontstaat: niet meer die van het IJzeren Gordijn, maar meer naar het oosten.” 

Volgens Balliauw is dit een duidelijke wake-upcall dat het gedaan is met de vrede en rust op het Europese continent. "De afgelopen decennia hebben we daarvan geprofiteerd en veel bespaard op onze defensie-uitgaven, maar nu militaire kracht weer het allesbepalende criterium wordt in de internationale relaties, zullen defensie-uitgaven weer een grotere prioriteit krijgen."