Hoe werkt de Check-redactie van VRT NWS?

 Factchecking is een specifiek journalistiek genre dat enkele internationaal afgesproken regels volgt. Onze journalisten proberen aan de hand van bronnenonderzoek na te gaan of een claim of bewerking, die in de publieke ruimte circuleert, feitelijk klopt. Daarbij proberen we telkens aan te geven of en in welke mate een claim accuraat is. Dat doen we zo transparant mogelijk door de belangrijkste geraadpleegde bronnen (wetenschappelijke studies, interviews, nieuwsberichten…) te vermelden en ter beschikking te stellen van de lezer.

We proberen in de mate van het mogelijke ook contact op te nemen met de afzender van de claim of bewering om informatie op te vragen. En we gebruiken verschillende OSINT-technieken (Open Source Intelligence) om de echtheid van foto’s of video's te controleren.

VRT NWS werkt volgens de Code of Principles opgesteld door het International Fact-Checking Network (IFCN). Die leest u hier.

U herkent onze checks ook altijd aan het CHECK-label dat zichtbaar vermeld wordt. Indien dit label er niet bijstaat is het dus geen factcheck die werkt volgens de hieronder vermelde procedure.  De redactie brengt ook onderzoeksverhalen, analyses en duidingsstukken over het ruimere thema 'desinformatie'. Die leest u hier.

VRT NWS volgt via binnen- en buitenlandse nieuwskanalen en op sociale media een brede groep aan experten, belangengroepen, opiniemakers, influencers, overheden, politici,... die uitspraken doen die maatschappelijke impact hebben. Die uitspraken of claims moeten circuleren op televisie, radio, online of op sociale media. Claims kunnen ook beelden en memes (digitale ‘cartoons’) zijn die viraal gaan op sociale media.  Zo'n bewering kan gecheckt worden als de claim:

• is gebaseerd op verifieerbare informatie,  actueel is en door zijn impact een breed publiek bereikt. Dat wil ook zeggen dat we eerder claims bekijken die 100.000 mensen bereiken in plaats van 'slechts' 5.000. 
• controversieel is: sommigen twijfelen aan het waarheidsgehalte van de bewering.
•  relevant is. Het moet een (maatschappelijk) verschil maken of het waar is of niet. Bijvoorbeeld: ontstaat er een gezondheidsrisico door? Brengt het groepen of personen in diskrediet? 
• belangrijk is in het hier en nu. Het gaat niet om 'trendwatching' of 'voorspellingen'. Wij checken ook geen geschiedenisverhalen.
• We gebruiken voor elke claim dezelfde werkmethode en procedure.  Dat wil zeggen los van ideologie, onafhankelijk en vanuit alle relevante invalshoeken. Die balans wordt intern regelmatig geëvalueerd door de redactie.   

Feitelijke uitspraken worden meestal gedaan in bepaalde omstandigheden, een context. Die kan daarom de uitkomst van een feitencheck beïnvloeden. Daarom kan een claim ook gedeeltelijk onjuist of gedeeltelijk waar zijn. 

De VRT-nieuwsdienst stelt het publieke belang voorop, hanteert een duidelijke journalistieke deontologie en is redactioneel onafhankelijk. Inhoudelijke afwegingen staan voorop bij de selectie en presentatie van nieuws en ander journalistieke content. (Meer hierover leest u hier.)

Voor claims en fake beelden werken we met 5 categorieën: 

Waar : De uitspraak is waar of correct. De claim geeft, zonder overdrijving of weglating van significante informatie, correct weer wat aangedragen wordt in de beschikbare bronnen en feiten die bekend zijn op het tijdstip van onderzoek.

Eerder waar: De uitspraak is waar of correct. De claim geeft voldoende correct weer wat aangedragen wordt in de beschikbare bronnen en feiten die bekend zijn op het tijdstip van onderzoek. Maar mogelijk is er sprake van overdrijving of ontbreken relevante feiten of context in het onderzochte verhaal.

Onduidelijk: De claim kan niet worden geverifieerd, omdat er geen beschikbare en/of geloofwaardige bronnen ter beschikking zijn om het verhaal te staven op het tijdstip van onderzoek. Het verhaal kan waar zijn, maar het kan ook gaan om een veronderstelling.

Eerder onwaar: De uitspraak is deels waar maar geeft een verkeerd beeld van de werkelijkheid. De claim geeft onvoldoende correct weer wat aangedragen wordt in de beschikbare bronnen en feiten die bekend zijn op het tijdstip van onderzoek. Feiten worden hier in een verkeerde context gebruikt of verkeerd geïnterpreteerd en kunnen dus misleidend zijn. Toch is de claim niet geheel onwaar.

Niet waar: De uitspraak is fout.  De claim is in tegenspraak met wat aangedragen wordt in de beschikbare bronnen en feiten die bekend zijn op het tijdstip van onderzoek. De feiten en/of bronnen tonen een ander of erg afwijkend beeld dan wat in de claim beweerd wordt. 

Ook als er sprake is van misbegrepen satire wordt dit in de eindbeoordeling vermeld. 

Elk artikel wordt beoordeeld op basis van de informatie die beschikbaar is op het tijdstip van publicatie. 

Heeft u vragen of opmerkingen bij onze factchecks, lees dan zeker ook dit artikel. 

Bekijk in deze video hoe het factcheckteam bij VRT NWS werkt: