Rusland wil uitvoer olie en gas niet langer laten betalen in dollars of euro's, maar in eigen roebels
De Russische president Vladimir Poetin wil dat "zijn" olie en gas voortaan betaald wordt in Russische roebels en niet langer in Amerikaanse dollars of euro's. Eerder had het land al gelijkaardige maatregelen afgekondigd voor de uitvoer naar China, een belangrijke handelspartner. Het is een stap in de economische oorlog die woedt tussen het Westen en Rusland en de beslissing is zowel symbolisch als economisch. Het omschakelen van betalingsvoorwaarden is overigens ook niet zo gemakkelijk.
Op een ontmoeting met zijn regering in Moskou heeft president Poetin aangekondigd dat hij de centrale bank opdracht heeft gegeven om een systeem uit te werken waarbij uitgevoerd aardgas en olie voortaan betaald zouden moeten worden in Russische roebels en niet langer in Amerikaanse dollars of euro's.
Het Westen heeft collectief het vertrouwen in de eigen munteenheden ondermijnd
Volgens Poetin zijn dat munteenheden van "vijandige landen" en is dat een reactie op de alsmaar groter wordende westerse sancties tegen zijn land. Hij vindt dat het Westen het vertrouwen in de eigen munteenheden ondermijnd heeft en "dus is het logisch dat wij voor onze uitvoer naar de VS en de EU niet langer betaald worden in dollars, euro's of andere munten", zo zei Poetin aan het Russische persagentschap Interfax.
Tegelijk is de boodschap ook dat de uitvoer van olie en gas niet gehinderd wordt. Dat is logisch, want heeft Europa Russisch gas nodig, dan heeft Moskou ook de betaling daarvoor nodig, zeker nu de kosten van de oorlog in Oekraïne fors oplopen.
In de praktijk is de omschakeling naar de roebel als betaalmiddel niet zo eenvoudig, ook al omdat betalingsmodaliteiten in contracten zijn vastgelegd en niet zomaar eenzijdig kunnen gewijzigd worden. De Duitse minister van Economie Robert Habeck verwijt Rusland "contractbreuk" en wil overleg met de EU-partners. Vorig jaar had Poetin al geëist dat de EU in euro's zou betalen en niet langer in dollars. In de praktijk wordt 58 procent van de gasleveringen nu in euro's betaald, maar 39 procent nog steeds in dollars en de rest in Britse ponden, aldus de Russische energiegroep Gazprom.
Sinds de Russische invasie in Oekraïne is de koers van de Russische roebel in vrije val, zowel tegenover de dollar als de euro. Dat is een gevolg van de oorlog, maar vooral ook van de veel harder dan verwachte sancties van het Westen tegen de Russische economie en dito oligarchen die grote delen van hun rijkdom in het Westen geparkeerd hadden. Overigens past de aankondiging in een evolutie die in Rusland al enkele jaren bezig is.
"Weg met de dollar en de euro", maar wat dan wel?
De maatregel is deels symbolisch: Moskou ergert zich al langer aan de leidende rol van westerse munten zoals de dollar en de euro in de internationale handel, ook al kan het daar niet veel tegenover stellen.
Overigens is dat niet nieuw: een jaar geleden kondigde Rusland al aan dat het zijn uitvoer naar China -een belangrijke handelspartner- betaald wou zien in euro's of roebels en niet langer in dollars. Ook wou Poetin dat Europa in euro's zou betalen voor aardgas in plaats van dollars. Dat was toen een antwoord op de toenmalige Amerikaanse sancties tegen Rusland en het regime in Moskou. Uit bovenstaande cijfers blijkt dat in de praktijk nog altijd veel in dollars wordt betaald. (Lees verder onder de foto).
Volgens het toonaangevende financiële agentschap Bloomberg heeft Moskou zijn internationale handel al grotendeels weggetrokken van de dollar. Werd begin 2018 nog 75 procent van de Russische uitvoer betaald in dollars, dan is dat sindsdien teruggevallen tot iets minder dan de helft. Moskou gaf er sindsdien de voorkeur aan om in euro's betaald te worden.
Nu naast de VS ook Europa Rusland om de oren slaat met steeds hardere sancties, wil Moskou blijkbaar ook af van de euro als handelsmunt. Dat is niet zo eenvoudig, want -nog volgens Bloomberg- zou driekwart van de handel met China nu al in euro's verlopen. Probleem daarbij is dat er naast de dollar en de euro niet zo veel munten met internationale allure en stabiliteit zijn. Ook zijn de betalingsmodaliteiten geregeld in contracten en kunnen die niet zomaar eenzijdig gewijzigd worden.
Het "roebeliseren" van de export past dus in het verminderen van de kwetsbaarheid van de Russische economie van de sancties. Tegelijk zou Europa dan roebels moeten aankopen om het Russisch gas te betalen en dat zou de koers van de roebel dan enigszins ondersteunen. De fundamentele zwakte van de roebel blijft echter: het is de munt van een weliswaar grote economie die echter veel te veel steunt op de uitvoer van aardgas, olie en mineralen en dus internationaal een veel zwakkere -en veel onzekerdere- status geniet dan dollars of euro's.
Tot spijt van wie het benijdt, blijft de Amerikaanse dollar de wereldmunt bij uitstek. In het spoor volgen de euro, de Japanse yen en munten zoals het Britse pond, Australische en Canadese dollars en de Zwitserse frank.
Door de opkomst van China als economische macht, maakt ook die munt, de yuan of renminbi, internationaal opgang. Toch is het vertrouwen daarin niet zo groot als in de andere munten.