Opnieuw crisis in het Midden-Oosten: waarom het Israëlisch-Palestijns conflict weer opflakkert 

De Palestijnse journaliste Shireen Abu Akleh werd doodgeschoten terwijl ze verslag uitbracht van een inval van het Israëlische leger in Jenin, op de Westelijke Jordaanoever, Palestijns gebied onder gezag van de Palestijnse Autoriteit. De precieze omstandigheden van haar dood zijn nog onduidelijk. Volgens Al Jazeera, de zender waarvoor ze werkte, en de Palestijnse overheid werd ze doodgeschoten door het Israëlische leger. Israël wijst dan weer naar Palestijnse militanten.

Hoe dan ook, zulke Israëlische invallen op de Westelijke Jordaanoever waren er de voorbije maanden geregeld. Ze zijn volgens de Israëlische regering het antwoord op een reeks aanslagen op Israëlisch grondgebied. Zowel bij die aanslagen als bij de operaties van het Israëlische leger vielen de voorbije maanden verschillende doden en gewonden.

Zo lieten in maart vier Israëli's het leven na een steekpartij in Beersheba, een stad ten zuiden van Tel Aviv, in het noorden van Israël. De dader van de aanslag had volgens de lokale media banden met de terreurorganisatie IS. De aanslag in het hart van Israël kwam niet alleen hard aan voor  Israël, het was het begin van een hele reeks van bloedige aanvallen. 

Vijf dagen na de steekpartij werden twee Israëlische politieagenten gedood in Hadera, ten noorden van Tel Aviv. Ook deze aanslag werd opgeëist door de terreurgroep IS. Enkele dagen later werden twee Israëli's, twee Oekraïners en een politieagent neergeschoten in Bnei Brak ten oosten van Tel Aviv en begin april vielen drie doden en zestien gewonden tijdens een schietincident in een nachtclub in Tel Aviv.

De radicale Palestijnse moslimgroepering Hamas, die aan de macht is in de Gazastrook, maar door de Europese Unie als terroristische organisatie beschouwd wordt, prees de aanslagen in Tel Aviv, maar eiste de verantwoordelijkheid niet op. Een nieuwe oorlog zou Hamas wellicht niet goed uitkomen, zeker nu de organisatie met invoerproblemen kampt door de verstrengde Israëlische controles. Vooral de terroristische organisatie IS lijkt een conflict tussen Israël en de Palestijnen aan te wakkeren.

Voor de eerste minister van Israël Naftali Bennett was de maat echter vol. Hij gaf zijn troepen "volledige vrijheid" om operaties op poten te zetten die het toenemende geweld in de kiem kunnen smoren. Zo vond een nachtelijke klopjacht plaats waarbij de Palestijnse schutter van de aanslag van begin april neergeschoten werd. 

Bij een inval van Israëlische troepen in een vluchtelingenkamp op de Westelijke Jordaanoever kwam een Palestijn om het leven en vielen dertien gewonden. Later kwamen ook twee Palestijnse vrouwen om het leven, ook na een confrontatie met Israëlische troepen.

We zien met andere woorden een nieuwe vicieuze cirkel van geweld, met aanslagen en represailles. De laatste aanslag dateert van begin mei. In Elad, een Israëlische stad nabij de Westelijke Jordaanoever, kwamen drie mensen om het leven toen twee daders mensen beschoten en aanvielen met een bijl.

Midden april liepen de spanningen ook hoog op in Oost-Jeruzalem, met name op de Tempelberg, door de moslims Haram Al-Sharif genoemd. Vooral naar het einde toe van de ramadan, de heilige vastenmaand van de moslims, waren er geregeld confrontaties met de Israëlische veiligheidstroepen. De laatste dagen van de ramadan vielen toen samen met Pesach, een van de belangrijkste joodse feesten.

Door die samenvallende feesten trokken nog meer moslims en joden naar de Tempelberg/Haram Al-Sharif dan gewoonlijk. Het gebied is zowel voor joden als moslims een belangrijke religieuze plek, met onder meer de Klaagmuur (joden) en de Al-Aqsamoskee en de Rotskoepel (moslims). Even verderop staat ook nog de Heilig Grafkerk (een belangrijke religieuze plek voor de christenen).

Voor de moslims is Haram Al-Sharif de op twee na heiligste plek ter wereld, na de Grote Moskee in Mekka en de Moskee van de Profeet in Medina, beide in Saudi-Arabië. Zij zien de vele joodse bezoekers dan ook als een provocatie. Net als vorig jaar braken er ook dit jaar zware rellen uit tijdens de ramadan. Verschillende dagen op een rij. De Israëlische veiligheidsdiensten vielen het gebied rond de Al-Aqsamoskee ook een aantal keren binnen. Op sommige dagen vielen er bij die confrontaties meer dan honderd gewonden.

Vorig jaar leidde de onrust in Oost-Jeruzalem, toen vooral het gevolg van de uithuiszetting van een Palestijns gezin, nog tot een elf dagen durend conflict tussen Israël en de radicale Palestijnse organisatie Hamas in de Gazastrook. Er vielen toen honderden doden. De vrees bestaat dat het ook nu weer naar zo'n groter gewapend conflict zou kunnen escaleren.

De spanningen tussen Israël en de Palestijnen zijn echter geen recent fenomeen. Sinds de stichting van Israël in 1948 werden Palestijnen uit hun huizen verdreven en eigende Israël zich Palestijns gebied toe. Veel Palestijnen hebben ook nog steeds geen basisrechten en worden als tweederangsburgers behandeld.

Er is een duidelijk machtsonevenwicht tussen Israël en de Palestijnen. Dat veroorzaakt heel wat spanningen in de regio. De aanslagen op Israëlische burgers worden door zowat de hele internationale gemeenschap veroordeeld. 

Israël probeert zich tegen Palestijnse aanvallen te beschermen door wegblokkades op te werpen. Die verhinderen echter het vrij verkeer van Palestijnse burgers. Israël kondigde recent aan om ook de betonnen muur die het land van de Westelijke Jordaanoever scheidt 40 kilometer uit te breiden. Die muur is niet nieuw: de bouw ervan startte al in 2002. Maar de verdere uitbreiding ervan is een duidelijk signaal van de Israëlische overheid dat het conflict nog lang niet beslecht is.

Daarnaast gaat de Israëlische regering onverminderd voort met het uitbreiden van joodse kolonies op de Westelijke Jordaanoever. Ook dat wordt door een groot deel van de internationale gemeenschap veroordeeld. In het verleden werden verschillende pogingen ondernomen om het conflict op te lossen, met onder meer het tweestatenvoorstel. De Palestijnen dromen nog altijd van een onafhankelijke Palestijnse staat, met Oost-Jeruzalem als hoofdstad. Maar Israël wil het oude stadsdeel niet opgeven. De laatste decennia was er van enige vooruitgang in het vredesproces geen sprake meer.

Voor Naftali Bennett, de premier van Israël en opvolger van Benjamin Netanyahu, is het de eerste keer dat hij een crisis van die omvang moet beheersen. De kwestie komt er echter op een moeilijk moment voor de eerste minister. Begin april raakte Bennett zijn meerderheid in het parlement kwijt nadat een partijlid van de eerste minister van kamp was gewisseld. De wankele coalitie die Netanyahu buitenspel heeft gezet, bleek dus niet erg lang stand te houden.

Ook voor Bennett komt deze crisis dus uiterst ongelegen. Net als zijn voorganger reageert hij fors door troepen in te zetten tegen de Palestijnen. Of Bennett de situatie onder controle krijgt, zal mogelijk voor een groot deel bepalen of de premier nog lang aan de macht kan blijven. Het is niet onwaarschijnlijk dat er binnenkort weer vervroegde verkiezingen komen in Israël.