Doe de test: hoeveel CO2 kan je uitsparen als je trein of bus neemt in plaats van het vliegtuig?
Reizen na de (meeste) coronabeperkingen zit weer in de lift, maar hoeveel van het broeikasgas CO₂ kan je uitsparen als je vanuit Brussel de trein of de bus neemt voor een citytrip in plaats van het vliegtuig? Bekijk de concrete cijfers voor 25 bestemmingen in Europa op een interactieve kaart.
Terwijl na de coronabeperkingen mensen weer meer gaan reizen met het vliegtuig, blijven wetenschappers benadrukken dat we voor het klimaat eigenlijk onze voetafdruk op zo veel mogelijk manieren omlaag moeten krijgen, en liefst zo snel mogelijk.
Tijdens de twee jaar dat de coronapandemie ons land stevig in haar greep had, is vaak geopperd dat we in de toekomst misschien wel een permanente shift zouden maken in ons verplaatsings- en reisgedrag. Zouden we bijvoorbeeld vaker in eigen land op vakantie blijven gaan? En zouden we minder het vliegtuig gaan nemen? Hoewel het vliegverkeer nog niet op het niveau is van voor corona, ziet dat er niet zo naar uit: touroperators doen goede zaken met buitenlandse boekingen. Het lijkt opnieuw business as usual, maar wat betekent dat voor het klimaat?
Bond Beter Leefmilieu heeft met die vraag in de achterzak het onafhankelijke studiebureau Transport & Mobility Leuven gevraagd om cijfers over de voetafdruk bij vliegreizen uit te werken. Onderzoekers hebben in detail berekend hoe groot onze CO₂-afdruk is als we vanuit België het vliegtuig nemen naar bepaalde bestemmingen in Europa, en die dan vergeleken met trein of bus. De selectie van steden is gebeurd volgens het criterium dat er ook een (aanvaardbaar) treinalternatief bestaat.
Bekijk op onderstaande interactieve kaart hoeveel ton CO₂ je kan besparen door andere transportmiddelen dan het vliegtuig te gebruiken (onder de kaart vind je meer uitleg over de grafieken en de gebruikte termen):
Duiding bij de cijfers:
- voetafdruk per persoon berekend voor een bezettingsgraad van 70 procent in het vliegtuig, 66 procent op de trein en 57 procent op de bus.
- de voetafdruk is uitgedrukt in CO₂-equivalent, want niet alle klimaatimpact is veroorzaakt door de uitstoot van CO₂ (door de verbranding van fossiele brandstoffen). Daarom is de volledige klimaatimpact omgerekend naar CO₂-normen. Vooral voor vliegtuigen komt daar nogal wat bij.
De totale impact zoals hier berekend omvat volgende factoren:
- het rechtstreekse brandstofverbruik (voor vliegtuigen is nog een opsplitsing gemaakt tussen de vlucht zelf en het opstijgen en landen)
- de CO₂-emissies tijdens de productie van de brandstof of de energie (bron-tot-tank)
- de verdere klimaatimpact los van de brandstof(verbranding) of het genereren van de energie, berekend in CO₂-equivalentwaarde. Voor het vliegtuig zit er een iets grotere onzekerheid op die waarde omdat er heel wat andere factoren mee gaan spelen in de hogere luchtlagen, maar daar hebben de onderzoekers een gemiddelde genomen. Vandaar de benaming "niet-CO₂-impact (centrale waarde)".
Dit rapport heeft enkel gefocust op Europa. Enkele voorbeelden: een vlucht naar Wenen (heen en terug) geeft 295 kilogram CO₂-equivalent tegenover 40 kg voor de nachttrein. Een winst dus van zowat 250 kg. De busrit zou uitkomen op 72 kg, een winst van 220 kg. Voor langeafstandsvluchten (in deze studie niet verrekend) worden de cijfers nog duidelijker: New York brengt je aan ongeveer 2 ton uitstoot.
Ook EU heeft plannen met luchtvaart
De jaarlijkse gemiddelde CO₂-uitstoot per Belg zou op ongeveer 10 ton liggen. "Als individu is vliegreizen schrappen één van de meest efficiënte keuzes die je kan maken om je CO₂-voetafdruk te verminderen, samen met onder andere de keuze voor een vegetarisch dieet of minder rijden met de auto", schetst Bond Beter Leefmilieu.
Overigens wil de Europese Unie met haar Klimaatplan en het "Fit for 55"-programma (de uitstoot tegen 2030 met 55 procent verminderen tegenover 1990) ook fors de uitstoot verminderen in de transportsector, een van de sectoren waar er nog veel marge voor verbetering is (naast o.a. gebouwen).
Binnen die transportsector komt naast het wegverkeer ook het vliegverkeer in het vizier. In 2019 was de uitstoot in de EU door de luchtvaart meer dan verdubbeld tegenover 1990.
Europa stelt daarom een belasting op kerosine voor, maar het is nog onduidelijk wanneer die er komt. In ons land werkte de federale regering een vliegtaks uit, die vooral korteafstandsvluchten meer wil belasten. Voor die korte vluchten is de rechtstreekse CO₂-uitstoot relatief hoog.
Wat stelt BBL voor?
Voor de BBL mag het nog iets meer zijn: het klimaatprobleem is immers heel prangend geworden en als we de hoop op een maximale opwarming van de planeet van anderhalve graad nog willen waarmaken, moet de uitstoot heel snel naar beneden - hij moet zowat gehalveerd zijn tegen 2030 en tegen 2050 zou de uitstoot per persoon naar maximaal 2 ton CO₂ moeten.
De BBL stelt daarom een nationale tickettaks voor, wil dat de uitstoot van de luchtvaartsector opgenomen wordt in de nationale klimaatplannen, en wil een kleiner aantal vluchten, zeker als een alternatieve route per trein bestaat. Voorts eist de BBL een uitbreiding van het Europese handelsemissiesysteem (ETS, waarin moet betaald worden voor de uitstoot, red.) voor de luchtvaartsector.
"Wij hopen ook op de nodige investeringen in openbaar vervoer", zegt Hendrik Moeremans van BBL. "Stel dat we de korteafstandsvluchten willen verminderen, dan moeten er voldoende goede alternatieven zijn."
Europa wil investeren in snellere internationale treinverbindingen, maar die uitrol vraagt tijd omdat er over de grenzen heen moet worden gewerkt. Vanuit Brussel kunnen we momenteel in één ruk naar Wenen met de trein, maar een treinreis naar pakweg Kopenhagen ligt al moeilijker, met reistijden van 14 uur en meer en verschillende overstapmomenten.