Hoe Churchill Hitler misleidde: het waargebeurde verhaal achter de film "Operation Mincemeat"
Deze week komt de oorlogsfilm "Operation Mincemeat" in de zalen, een verhaal over twee Britse inlichtingenofficieren die tijdens de Tweede Wereldoorlog een plan uitwerken om Hitler te misleiden, met Bondauteur Ian Fleming in een glansrol. Wat is de onwaarschijnlijke waarheid achter deze bijzondere misleidingsoperatie? VRT NWS sprak met de cast, regisseur John Madden en expert Ben Macintyre.
Het is 30 april 1943 wanneer een visser een lijk opmerkt aan de kust van Huelva, in het zuiden van Spanje. Naast het lichaam van het slachtoffer, de Britse militair William Martin, worden ook geheime brieven teruggevonden. Die documenten verwijzen naar een geplande aanval in Griekenland door de geallieerden, het bondgenootschap van landen tegen Hitlers regime.
Het zou de premisse van een spionagefilm kunnen zijn, maar zoals wel vaker overtreft de werkelijkheid de fictie. "Operation Mincemeat" wordt een van de grootste misleidingsoperaties ooit genoemd, maar de herinnering aan de actie was ook in het Verenigd Koninkrijk weggedeemsterd. Een boek uit 2010 van de Britse historicus Ben Macintyre veranderde dat.
Bekijk hieronder beelden uit de film die gemaakt werd op basis van de bestseller van Ben Macintyre:
"Operatie gehakt"
De operatie in het kort? Hitler misleiden door een verdronken lichaam. Niet dat van een officier, maar van een dakloze man die stierf aan een overdosis rattengif. Die grote verwisseling werd bedacht door twee medewerkers van de speciale inlichtingendienst: Ewen Montagu, een rol voor Colin Firth, en Charles Cholmondeley, gespeeld door Matthew Macfadyen.
Veel kans dat u nog nooit van een operatie Mincemeat hebt gehoord, maar daar kunnen de hoofdacteurs Colin Firth en Matthew Macfadyen verandering in brengen ("Het journaal"):
Cholmondeley doopte de geheime missie "Operation Trojan Horse", maar dit veranderde al snel naar "Operation Mincemeat", wat je kan vertalen als operatie gehakt. Een minder opvallende naam, met een morbide verwijzing naar het dode lichaam.
Waar Ian Fleming de mosterd haalde voor Bond
Het plan was gebaseerd op een idee uit "Trout memo", een document uit 1939 met suggesties om vijanden te misleiden in tijden van oorlog. De vermoedelijke schrijver? Niemand minder dan Ian Fleming, auteur van de legendarische James Bond-boeken. Fleming, in de film gespeeld door Johnny Flynn, werkte destijds als assistent voor admiraal John Godfrey, een van de grote bazen bij de Britse marine. Godfrey zelf zou later de inspiratie vormen voor "M", de fictieve baas van James Bond.
Het originele idee luidde als volgt: "Een lijk, verkleed als piloot, wordt achtergelaten aan de kust alsof zijn parachute het begeven heeft." Ian Fleming preciseerde nog: "Ik heb begrepen dat het geen probleem is om aan lijken te komen in het ziekenhuis, maar dan moet het natuurlijk wel een vers lijk zijn."
Bekijk hier het interview waarin acteur Johnny Flynn het heeft over de rol van Ian Fleming tijdens WO II:
Sicilië of Griekenland?
Tijdens de geheime operatie zat Europa nog volop verwikkeld in de Tweede Wereldoorlog. Het was geen geheim dat Winston Churchill, de toenmalige premier van het Verenigd Koninkrijk, de Duitse troepen in Europa wou aanvallen. Hier waren in 1943 twee mogelijke locaties voor: Sicilië en Griekenland.
Enkel een idioot zou niet weten dat we voor Sicilië gaan
Sicilië was de voor de hand liggende keuze, omdat de geallieerden op die manier de Middellandse Zee konden controleren. Via Italië zouden ze makkelijker het Europese vasteland kunnen binnendringen. "Enkel een idioot zou niet weten dat we voor Italië gaan", moet Churchill hebben gezegd. De bedenkers van "Operation Mincemeat" staan voor een aartsmoeilijke opdracht.
Constructie van de ultieme misleiding
Alles begon met het vinden van een dood lichaam. Makkelijker gezegd dan gedaan: het slachtoffer moest een man zijn van dienstplichtige leeftijd, die stierf aan verdrinking en niet gemist zou worden. Na verschillende bezoeken aan lijkschouwers en oorlogshospitalen kwamen Montagu en Cholmondeley terecht bij het lichaam van Glyndwr Michael, een dakloze man uit Wales. Alhoewel in de film een zus opduikt van Michael, had hij in realiteit geen familie.
Met de hulp van een geheim team maakt Michael de onwaarschijnlijke transformatie naar William Martin, een officier bij de Britse Koninklijke Marine met fictieve hobby's, schulden en een verloofde genaamd "Pam". Naast de geheime informatie droeg Martin zelfs een verlovingsring bij zich, net als de liefdesbrieven en een foto van Pam om alles geloofwaardiger te maken.
De "toevallige" vondst van geheime documenten in de aktetas van de verdronken man, overtuigde Hitler om extra militairen, torpedoboten en ander zwaar oorlogsmateriaal naar Griekenland te sturen. Maar terwijl Duitse troepen op 10 juli 1943 klaar waren om de vijand in Griekenland te stoppen, werden nietsvermoedende nazi's in Sicilië overrompeld door de geallieerden.
Een plan zo absurd, dat het een soort mythe werd bij de Britse bevolking, vertelt auteur en historicus Ben Macintyre aan VRT NWS:
"Operation Mincemeat" is vanaf deze week te zien in de Belgische cinemazalen. Het is de tweede keer dat de geheime operatie verfilmd wordt. Dat gebeurde voor het eerst met "The man who never was", een film uit 1956 gebaseerd op het gelijknamige, autobiografische boek van Ewen Montagu zelf.
Het boek van Ben Macintyre waarop de nieuwe film zich baseert heet voluit "Operatie mincemeat: hoe tijdens de Tweede Wereldoorlog een lijk de Duitsers om de tuin leidde".