Vijfkleurig licht: vroegste vermelding van poollicht gevonden in oude Chinese teksten
Een verschijnsel aan de nachtelijke hemel dat vermeld wordt in een oude Chinese tekst, blijkt de oudste bekende verwijzing te zijn naar een mogelijke aurora of poollicht. Ze is zo'n drie eeuwen ouder dan de vroegste vermelding die we tot nu kenden, in Assyrische spijkerschrifttabletten.
De Bamboe-annalen, Zhushu Jinian in het Mandarijn, zijn een kroniek van de geschiedenis van China, vanaf de vroegste, mythische periode tot de tijd waarin ze waarschijnlijk geschreven zijn, de 4e eeuw v.C.
Naast historische gebeurtenissen worden er in de tekst ook af en toe ongewone waarnemingen aan de hemel vermeld.
Hoewel de annalen al lang bekend zijn bij onderzoekers, levert een frisse kijk op zulke oude teksten soms verrassende nieuwe inzichten op. En dat was ook het geval bij Marinus Anthony van der Sluijs, een onafhankelijke onderzoeker uit Canada, en Hisashi Hayakawa van de Nagoya Universiteit in Japan.
'Vijfkleurig licht'
In een nieuwe studie onderzochten de beide wetenschappers de vermelding in de Bamboe-annalen van een 'vijfkleurig licht' dat gezien werd in het noorden van de hemel, op een nacht, naar het einde toe van de regeerperiode van koning Zhao van de Zhou-dynastie.
Hoewel het precieze jaar onzeker is, gebruikten de onderzoekers de meest recente reconstructies van de Chinese chronologie om uit te komen op 977 en 957 v.C. als de twee meest waarschijnlijke jaren, afhankelijk van de datering van de regeerperiode van Zhao.
Hayakawa en Van der Sluijs ontdekten dat de vermelding van het 'vijfkleurige licht' overeenstemt met een krachtige geomagnetische storm, het verschijnsel dat poollicht kan veroorzaken.
Als een aurora in de middelste breedtegraden helder genoeg is, kan dat een veelkleurig spektakel aan de hemel opleveren. De beide onderzoekers citeren hiervan verschillende voorbeelden uit de geschiedkundige kronieken die veel dichter bij onze tijd liggen.
Het is bekend dat de magnetische noordpool in het midden van de 10e eeuw v.C. meer naar het Euraziatisch vasteland lag, zo'n 15 graden dichter bij Centraal-China dan nu. Daardoor zou het poollicht zichtbaar kunnen geweest zijn voor waarnemers in Centraal-China tijdens een krachtige magnetische storing.
Vroegste dateerbare vermelding
Het 'veelkleurige licht' zou de vroegste dateerbare vermelding van poollicht ter wereld zijn en zo'n 3 eeuwen ouder zijn dan de oudste tot nog toe bekende vermeldingen.
De ontdekking komt slechts 2 jaar na die van de vorige recordhouder - verschillende vermeldingen van mogelijk poollicht die door Assyrische astronomen in spijkerschrift werden neergeschreven op kleitabletten in de periode tussen 679 en 655 v.C.
Een andere dateerbare neerslag van een vroege mogelijke aurora dateert uit 567 v.C. en is gevonden in het astronomische dagboek van de Nieuw-Babylonische koning Nebukadnezar II.
Sommige wetenschappers hebben ook het visioen van de Bijbelse profeet Ezechiël, dat nu gedateerd wordt in 594 of 593 v.C., geassocieerd met het zichtbaar zijn van poollicht in het Midden-Oosten, maar de betrouwbaarheid daarvan wordt in twijfel getrokken.
Waarom zo lang geduurd?
De Bamboe-annalen zijn al lang bekend bij onderzoekers, waarom heeft het dan zo lang geduurd voor wetenschappers het poollicht herkend hebben in het vijfkleurige licht in de kroniek?
Eén reden is dat de Bamboe-annalen een bewogen geschiedenis gekend hebben. Het originele manuscript is verloren gegaan, herontdekt in de 3e eeuw n.C. en opnieuw verloren gegaan in de Song-dynastie, meer dan 700 jaar later.
In de 16e eeuw werd dan een afwijkende tekst gedrukt, waarin het object aan de hemel geen vijfkleurig licht was maar een komeet.
Nu hebben Hayakawa en Van der Sluijs in hun nieuwe studie aangetoond dat dit niet de oorspronkelijke lezing kan geweest zijn.
Patronen in het ruimteweer
Het is op zich al interessant dat beschrijvingen van het noorderlicht zo ver terug in de tijd kunnen gedateerd worden, maar deze historische informatie is ook nog waardevol voor andere redenen, zeggen de onderzoekers.
Ze helpt wetenschappers modellen op te stellen van patronen in de veranderlijkheid van het ruimteweer en de zonne-activiteit, op tijdschalen die gaan van tientallen tot duizenden jaren.
Een betere kennis van die schommelingen kan op haar beurt de samenleving helpen zich beter voor te bereiden op toekomstige krachtige zonneuitbarstingen en de ontwrichting van de technologische infrastructuur die dergelijke uitbarstingen kunnen veroorzaken.
Deze vermelding in de Bamboe-annalen is nu de enige bekende historische verwijzing naar een gebeurtenis in verband met het ruimteweer die dateert van voor het Homerische Grote (Zonne-)Minimum, een periode tussen 810 en 740 v.C. van zeer lage zonneactiviteit. De auteurs verkiezen overigens de benaming Nieuw-Assyrische Grote Minimum vanwege de controverse rond de historiciteit en de data van Homerus.
De studie van Hayakawa en Van der Sluijs is gepubliceerd in Advances in Space Research. Dit artikel is gebaseerd op een persmededeling van de Nagoya Universiteit.