Macron versus Le Pen: hierover verschillen de Franse presidentskandidaten grondig van mening

Marine Le Pen wil inzetten op een blijvende verlaging van de btw op energie én op basisproducten zoals basisvoedsel of producten voor lichaamshygiëne. Dat plan zou volgens economen de factuur voor de gezinnen verlagen, maar het zou jaarlijks wel tientallen miljarden extra kosten aan de Franse staat, die al met een flinke overheidsschuld kampt. Toch houdt Le Pen naar eigen zeggen rekening met de “betaalbaarheid” van haar maatregelen. Wat ze nu voorstelt, zal veel minder kosten dan de ambitieuze (en bijna onbetaalbare) plannen die ze vijf jaar geleden voorstelde.

Emmanuel Macron staat voor een meer klassiek-liberale economische benadering. Hij wil de Franse economie weer competitief maken, het extra geld kan dan naar de samenleving stromen. Werknemers bijvoorbeeld zullen jaarlijks voor 6.000 euro belastingvrij kunnen deelnemen in de winsten van hun bedrijf. Het programma van Emmanuel Macron kost minder aan de Franse schatkist. Critici zeggen wel dat het beleid van president Macron de voorbije vijf jaar vooral gunstig is uitgevallen voor de meer gegoede Fransen: de ongelijkheid is onder Macron weer een beetje toegenomen. Globaal is de werkende bevolking erop vooruitgegaan, de gepensioneerden en uitkeringstrekkers veel minder. 

Actiegroepen én wetenschappers zijn kritisch voor het klimaatbeleid van president Macron tot nu. De president cultiveert zijn groene imago, maar in de praktijk verloopt de omschakeling  langzaam. Volgens de woordvoerder van Greenpeace Frankrijk moeten de Fransen kiezen "tussen een klimaatcynicus (Macron) en een klimaatscepticus (Le Pen)". Toch zeggen de meeste waarnemers dat de plannen van Macron op termijn beter zijn voor het klimaat – toch als hij zijn beloften nakomt. Macron wil van Frankrijk tegen 2050 de eerste CO2-neutrale economie van Europa maken. De president wil inzetten op àlle vormen van klimaatneutrale energie. Zo wil hij op zee wel vijftig nieuwe windmolenparken bouwen.

Marine Le Pen was in het verleden niet overtuigd dat de mens een belangrijke rol speelt in de opwarming van de aarde. Maar ze noemt zichzelf géén klimaatscepticus. Haar project houdt rekening met “het milieu  en het klimaat”. Zo zal ze Frankrijk niét terugtrekken uit het klimaatakkoord van Parijs. Toch zal haar beleid naar verwachting op een aantal vlakken negatief uitpakken voor het klimaat.

Zo wil ze op termijn alle windmolenparken afbreken en zeker géén nieuwe bouwen. Ze ziet wél iets in waterstoftechnologie én in waterkrachtcentrales. Het plan om Frankrijk terug te trekken uit de Europese energiemarkt zou het land weer “energie-onafhankelijk” moeten maken. Weinig deskundigen vinden dat een realistisch plan. Dat betekent overigens niét dat er geen hoogspanningsleidingen meer verbonden zouden zijn met de buurlanden. Het gaat wél om de regulering van de prijzen. 

Zowel Emmanuel Macron als Marine Le Pen zeggen dat ze de migratie willen terugdringen. Het verschil zit hem vooral in de manier waarop. Marine Le Pen wil de Fransen per referendum raadplegen over migratie én de ‘nationale voorkeur’. Dat zou in de praktijk dus betekenen dat bijvoorbeeld op de arbeidsmarkt of voor uitkeringen een onderscheid wordt gemaakt naar gelang de nationaliteit.

Er zou ook een einde komen aan het ‘grondrecht’, waardoor iemand die op Frans grondgebied geboren wordt automatisch ook de Franse nationaliteit bezit. Verschillende specialisten betwijfelen of de Franse grondwet toelaat om ‘per referendum’ te regeren en de grondwet aan te passen. Een president heeft wél het recht en de bevoegdheid om een referendum in te roepen, maar niet over een aanpassing van de grondwet. Dat kan leiden tot een constitutionele crisis of een confrontatie met het Grondwettelijk Hof. Maar niet alleen Marine Le Pen wil de procedures voor verblijfsrecht verstrengen, ook Emmanuel Macron wil dat, maar hij denkt ook aan een versterking van het integratiebeleid. 

Niet alleen over migratie, maar over een groot aantal onderwerpen wil Marine Le Pen kunnen beslissen na de bevolking te hebben geraadpleegd in een referendum. Daarvoor moet de grondwet worden aangepast. Le Pen wil ook een referendum mogelijk maken op initiatief van burgers. Iets soortgelijks bestaat al, maar het komt weinig voor door de hoge drempel van handtekeningen, ook van parlementsleden. Le Pen wil zo’n referendum al mogelijk maken wanneer een half miljoen handtekeningen verzameld zijn.

Le Pen wil ook het Franse recht altijd voorrang geven op Europese regels en internationale afspraken. Iets gelijkaardigs dus als wat heeft geleid tot een dispuut tussen Polen en de Europese Unie. Het lijkt erop neer te komen dat Le Pen de regels voor politieke besluitvorming grondig door elkaar wil schudden. 

Emmanuel Macron noemt dat "een gevaarlijke en ernstige bedreiging". Maar deskundigen én oppositie verwijten ook president Macron zélf dat hij tijdens zijn voorbije vijf jaar als president het parlement geregeld buitenspel heeft gezet. Tijdens de covidcrisis heeft hij de "sanitaire noodtoestand" uitgeroepen. In de nasleep van de terreuraanslagen en tijdens de crisis van de gele hesjes zijn wetten over de binnenlandse veiligheid uitgevaardigd die volgens mensenrechtenorganisaties de vrijheden bovenmatig beperken. Zelfs de pensioenhervorming heeft Macron er willen doorduwen met een volmachtenwet, wat toen op hevig protest stuitte. 

Bij Marine Le Pen staat de onafhankelijkheid van de Franse natie centraal. Ze is een koele minnaar van internationale samenwerkingsverbanden en instellingen. Le Pen wil een aantal afspraken en regels eenzijdig veranderen, wat haast zeker zal leiden tot conflicten met de Europese instellingen en internationale organisaties.

Ze wil ook af van het partnerschap met Duitsland én van de militaire overheersing van de Verenigde Staten in de NAVO. Ze zal het geïntegreerde commando verlaten, Franse troepen kunnen niet worden ingezet onder vreemd bevel. Dat was ook al zo tussen 1966 en 2009, toen president Sarkozy Frankrijk militair verankerde in de NAVO. Le Pen wil wél lid blijven van de NAVO als politieke organisatie, al moet die wel veranderen: wanneer de oorlog in Oekraïne is beëindigd moet weer toenadering worden gezocht tot Rusland. 

Emmanuel Macron is net een overtuigd eurofiel. Hij is ervan overtuigd dat de Europese Unie de lidstaten net sterker maakt. Hij is ook al lange tijd een actief pleitbezorger van een Europees leger, dat autonoom kan opereren, maar wel nauw overlegt met de NAVO. Ook op het grotere internationale front is Macron een overtuigd voorstander van samenwerkingsverbanden, van de Verenigde Naties tot de G7 of G20. 

Critici zeggen dat Macron zich weliswaar wil opwerpen tot bemiddelaar, van Libanon tot Oekraïne. Maar dat hij in de feiten vooral (pers-)aandacht heeft gewonnen, maar weinig resultaten heeft geboekt. Critici verwijten hem ook dat hij door zijn voorkeur voor internationale samenwerking en vrijhandel de Franse (economische) belangen niet altijd goed verdedigt.