Na 4 dodehoekongevallen in 3 weken tijd: wat kunnen we doen om ze zoveel mogelijk te voorkomen?

De afgelopen drie weken haalden vier dodehoekongevallen het nieuws:

• In Bonheiden kwam op 4 april een 62-jarige fietser onder een vrachtwagen terecht. De vrachtwagen wilde rechtsaf slaan bij een groen verkeerslicht. 
• In Hechtel-Eksel liet woensdag een 15-jarig meisje het leven toen ze met haar fiets onder een bus terechtkwam. De bus wilde een rotonde verlaten.
• In Tielt werd donderdag een 2-jarige peuter aangereden op het zebrapad. 
• In Oostende werd donderdag een bromfiets aangereden door een vrachtwagen. Een 18-jarig meisje dat achterop de bromfiets zat, kwam om het leven. 

Volgens de eerste vaststellingen van de politie gaat het blijkbaar telkens om dodehoekongevallen. Helaas zijn dodehoekongevallen niet uitzonderlijk: elk jaar gebeuren er in ons land minstens 23. En we mogen ervan uitgaan dat dat een onderschatting is. De politie is nog maar sinds kort begonnen met het registreren van dodehoekongevallen, dus die cijfers hebben we zelfs nog niet.

Bij die dodehoekongevallen zijn er elk jaar een aantal ernstige en dodelijke aanrijdingen. Actieve weggebruikers zoals voetgangers en fietsers zijn de voornaamste slachtoffers. Een dergelijk ongeval heeft overigens snel een dodelijke afloop door de onevenwichtige krachtsverhoudingen tussen vrachtwagens en actieve weggebruikers, aldus het Verkeersinstituut Vias.

Door extra spiegels op vrachtwagens, meer veilige kruispunten en bewustmaking van chauffeurs en fietsers over de gevaren van de dodehoek is het aantal ongevallen in die categorie in de laatste twee decennia licht gedaald. “Daar staat tegenover dat we steeds vaker fietsen, zodat het aantal potentiële conflicten tussen zware voertuigen en actieve weggebruikers weer dreigt toe te nemen, vooral in de bebouwde kom,” zegt Karin Genoe, CEO van Vias.

Een steekproef van de Antwerpse politie tussen 2010 en 2016 toonde verrassend aan dat incidenten met een rechts afslaande vrachtwagen minder dan de helft van alle ernstige dodehoekongevallen uitmaken (al kan dat op het platteland natuurlijk anders zijn). Ongevallen tussen vrachtwagens of bussen en actieve weggebruikers halen daarentegen wél vaker de pers omdat de gevolgen voor voetgangers en fietsers vaker heel ernstig zijn.

In elk geval hebben auto’s ook dode hoeken, en die bevinden zich op dezelfde plaatsen als bij vrachtwagens, namelijk aan de voor-, achter- en zijkant en achter de voorruitstijlen van het voertuig.

Onderzoek van Vias toont aan dat de overgrote meerderheid van de dodehoekongevallen tussen een vrachtwagen en een actieve weggebruiker in de bebouwde kom plaatsvindt én op een weekdag. Dit gebeurt meestal overdag tussen 7 uur en 17 uur, met een grotere piek van ongevallen tussen 13 uur en 14 uur. In bijna drie op de vijf gevallen is de aanrijding voor de actieve weggebruiker dodelijk.

"Opvallend is ook dat 80 procent van de voetgangers die betrokken zijn bij een dodehoekongeval 60 jaar of ouder is. De helft is 80 jaar of ouder. Onder de fietsslachtoffers zijn jongeren onder de 25 jaar relatief sterker vertegenwoordigd," aldus Genoe.

Dodehoekongevallen worden niet alleen veroorzaakt door een gebrek aan zicht. Het blijkt namelijk dat bij meer dan de helft van de onderzochte ongevallen de kwetsbare weggebruiker al dan niet indirect goed zichtbaar was voor de vrachtwagenbestuurder.

Er spelen dus vaak menselijke fouten. Chauffeurs kijken soms niet op het juiste moment naar de juiste plaats. Dat heeft ook te maken met de complexiteit van hun rijtaak: tijdens een manoeuvre moeten vrachtwagenchauffeurs letten op heel wat zaken: krijg ik mijn vrachtwagen netjes gedraaid naar een smalle straat, rijd ik nergens tegen een paaltje, etc.? Echter, ze moeten er ook op letten dat hun spiegels correct zijn afgesteld en dat is niet steeds het geval.

Aan de andere kant zijn (brom-)fietsers en voetgangers zich ook niet altijd bewust van het gevaar. Ze beseffen soms te laat dat de vrachtwagen hen niet kan zien of dat die rechts zal afslaan. 

"We hebben volgens sommige critici echter ook af te rekenen met een echte systeemfout op onze wegen en in de ruimtelijke ordening," merkte Hajo Beeckman vrijdagavond op in het VRT Journaal Laat. "Op onze kleinere wegen zie je o.m. door lintbebouwing vaak het verschil niet tussen de bebouwde kom of het buitengebied, bedrijventerreinen liggen schots en scheef verspreid door onze bewoning, en de meeste kernen hebben in tegenstelling tot in het buitenland geen rondweg. Er is dus weinig verschil tussen wegen met een doorgaand en een plaatselijk karakter: vrachtwagens moeten overal wel ergens zijn." 

Dat veroorzaakt potentieel heel wat conflicten en dus ongevallen tussen zware voertuigen en actieve weggebruikers, die een lokale verplaatsing maken. Die handicap lossen we niet in een handomdraai op. 

Het aantal dodehoekongevallen terugdringen, is een gedeelde verantwoordelijkheid van de overheid, de transportsector en wijzelf als dagelijkse weggebruikers. Hierbij een lijst van oplossingen en tips.

• Scheid zoveel mogelijk fietspaden af van de rijstroken voor auto’s en vrachtwagens zodat bestuurders van gemotoriseerde voertuigen fietsers beter zien
• Organiseer kruispunten met verkeerslichten conflictvrij of met vierkant groen
• Verbreed zebrapaden, die zijn veiliger omdat het verkeer dan eerder stopt waardoor de bestuurder een beter overzicht heeft over het zebrapad
• Maak een opstelvak voor fietsers, waarin ze zich voor de voertuigen die voor een rood licht stilstaan, kunnen opstellen: dat voorkomt dat ze naast een vrachtwagen staan

Alle Belgische vrachtwagens moeten momenteel uitgerust zijn met een bepaald aantal spiegels. Sinds 2003 is dat een breedtespiegel aan de rechterkant en sinds 2007 ook een trottoirspiegel en een vooruitkijkspiegel. Die spiegels mogen ook vervangen worden door een camerasysteem. In 2026 en 2029 wordt dat strenger.

• Er komt extra technologie in vrachtwagens, dat is al beslist door de Europese Unie maar die volgt pas in 2026 voor nieuwe modellen en in 2029 voor alle nieuwe vrachtwagens (bestaande modellen): het gaat o.m. om cabines met een lagere zitplaats voor de bestuurder, extra ruiten aan de passagierskant, etc
• Omdat de vrachtwagenfabrikanten voldoende tijd krijgen om hun voertuigen aan te passen, zullen pas na 2030 alle vrachtwagens met de nieuwe technologie rondrijden

• Wanneer je als fietser of voetganger aan een kruispunt staat te wachten, probeer dan oogcontact te maken met de bestuurder van een vrachtwagen of bus om zeker te zijn dat hij of zij je gezien heeft
• Sta je als fietser naast een vrachtwagen te wachten voor een rood verkeerslicht, ga dan niet naast de cabine staan. Ga beter wat meer naar achteren, zo heeft de bestuurder meer kans om je te zien via zijn of haar spiegels. Desnoods laat je de vrachtwagen eerst vertrekken of rechts afslaan, zo hou je het veilig.

• Regel je spiegels goed af, liefst op een zogenoemde afstelplaats; daar staan vakken op de grond getekend en een instructiebord geeft aan welke vakken je in welke spiegel zou moeten zien
• Je spiegels helpen om meer te zien maar als mens ben je niet onfeilbaar: rij defensief en check beter twee keer voor je een manoeuvre maakt
• Beperk in complexe verkeerssituaties interacties met ingebouwde aanraakschermen in je voertuig tot een minimum
• Gebruik je je smartphone voor navigatie, dan moet die vastgeklikt zijn aan je dashboard, en dan nog: geef je adres bij stilstand in voor je vertrek, en blijf tijdens de rit met je handen zoveel mogelijk van het scherm
• Het gebruik van je smartphone tijdens een rit is in alle andere gevallen strafbaar (in je hand of gelegen op de passagierszetel)
• Even meezingen met een classic op Sing Your Song op MNM of bij de Tijdloze op STUBRU is steeds een feest maar draai die volumeknop naar beneden wanneer je in een ingewikkelde verkeerssituatie in de bebouwde kom terecht komt; luide muziek in de cabine leidt je heel snel af; zowel je ogen als je oren zijn van belang om eventuele gevaren op te merken