Professor UGent waarschuwt voor "SLAPP": bedrijven bedreigen kritische burgers met schadeclaims 

Professor Dirk Voorhoof van de Gentse universiteit geeft les in mediarecht, auteursrecht en journalistieke ethiek. Hij nam contact op met Radio 2 naar aanleiding van het nieuws dat de Aalsterse Tereos-fabriek buurtbewoners zou bedreigd hebben met schadeclaims voor kritische uitspraken op sociale media. "Het is een klassiek voorbeeld van het fenomeen "SLAPP" dat we almaar vaker zien opduiken", stelt Voorhoof. "SLAPP" is een Engels letterwoord en staat voor Strategic Lawsuit Against Public Participation.

Voorhoof waarschuwt: "Naast het mogelijke geval in Aalst zijn er nog al een aantal gevallen geweest in Vlaanderen waarbij actiegroepen, milieuverenigingen en niet-gouvernementele organisaties die opkomen voor milieubescherming of ruimtelijke ordening, geconfronteerd zijn met rechtszaken door bouwpromotoren of bedrijven. In die rechtszaken is gedreigd met de eis om te stoppen met het uiten van kritiek."

De actievoerders hebben recht op expressievrijheid, zegt de professor: "Zij mogen kritiek uitoefenen in de openbare ruimte. Er wordt via rechtsprocedures misbruik gemaakt van justitie om die mensen af te dreigen, te intimideren en hun kritiek stil te leggen".

Het intimideren ligt in het feit dat er gedreigd wordt met een rechtsprocedure, en dat kan veel geld kosten: "Men dreigt met een rechtszaak en met een schadevergoeding die mogelijk moet betaald worden. De zaken worden aangespannen door personen die er het geld voor hebben. De mensen halen uitspraken offline en de kritiek stopt. Dat hoort niet in een democratische samenleving".

"Dat is het misbruiken van justitie en dat moet stoppen", stelt professor Voorhoof. "Het zorgt ervoor dat stemmen die moeten gehoord worden in de maatschappij het zwijgen wordt opgelegd via rechtsprocedures die afschrikwekkend zijn." 

En dat gebeurt ook in de media, duidt Voorhoof: "Ook journalisten worden de voorbije jaren geconfronteerd met dreigingen en met effectieve rechtsprocedures."

"SLAPP"-zaken zorgen voor een ongelijke strijd, zegt Voorhoof. Om het probleem aan te kaarten heeft de Europese Commissie gisteren opdracht gegeven aan de lidstaten om dergelijke praktijken te stoppen of moeilijker te maken, legt hij uit: "Dat kan door bijvoorbeeld die procedures heel vlug te laten gebeuren. In een vroeg stadium zouden zulke eisen, die vaak buitensporig zijn, zo snel mogelijk moeten afgewezen worden en onontvankelijk verklaard moeten worden zodat de procedure stopt."

"Een tweede mogelijkheid is dat die bedrijven of die personen zelf veroordeeld worden wegens 'tergend en roekeloos geding'." Dat wil zeggen dat de situatie wordt omgedraaid en degene die een rechtszaak aanspant, zelf veroordeeld wordt wegens misbruik van justitie, legt hij uit. 

Ook de ethische en deontologische rol van rechters en advocaten kan hierin bekeken worden: "Binnen de professionele omgeving van de advocatuur zou er iets kunnen gedaan worden." Het onderwerp wordt tijdens een lezing morgen besproken op een congres in Gent. "Dat congres is ingericht door magistraten. Het zal er gaan over hoe de Belgische justitie nu al, zonder te wachten op de Europese maatregelen, iets kan doen om de belaging van journalisten en activisten te stoppen en moeilijker te maken."

"De expressievrijheid en het publieke debat mogen niet geschaad worden. Wat kunnen justitie, de wetgeving, rechters en advocaten doen om het fenomeen van" SLAPPS" te beperken?", eindigt professor Voorhoof.