Kinderrechtencommissaris over plaatsgebrek in buitengewoon onderwijs: "Ontwikkelingskansen van kinderen in gevaar"

Wie in Antwerpen naar school wil gaan, moet zich aanmelden via een centraal aanmeldsysteem. Uit de eerste cijfers blijkt dat meer dan de helft van de kinderen die aangemeld zijn voor het buitengewoon basisonderwijs, geen plaats zullen vinden. 

In het kleuteronderwijs zijn er grote tekorten voor kinderen met een verstandelijke beperking en kinderen met een autismespectrumstoornis en een normale intelligentie. "Er zijn 193 kinderen aangemeld met een verstandelijke beperking, maar er zijn maar 22 plaatsen beschikbaar", zegt Ilse De Volder, voorzitter van het Lokaal Overlegplatform in Antwerpen. "Daarnaast zijn er ook 40 plaatsen te kort voor kinderen met een autismespectrumstoornis en een normale intelligentie."

In het lager onderwijs zijn de problemen nog groter. "Hier zijn 114 plaatsen tekort voor kinderen met een verstandelijke beperking, 93 voor kinderen met autismespectrumstoornis en een normale intelligentie en 38 voor kinderen met emotionele problemen of een gedragsstoornissen en een normale intelligentie."

Volgens De Volder gaan deze aantallen nog stijgen, omdat er nu nog moet gekeken worden in welke scholen die kinderen aangemeld zijn. "Er is heel veel kans dat er in bepaalde regio's geen enkele school voor die kinderen ter beschikking zal zijn. Daar moeten we ook rekening mee houden. Het is niet de bedoeling dat kinderen uren op een bus moeten gaan zitten."

Ook vorig jaar werd het plaatstekort in het buitengewoon basisonderwijs al aangeklaagd. Toen zijn er in Antwerpen 63 extra plaatsen gecreëerd, maar dat is duidelijk niet voldoende. "Er zijn kinderen die het derde jaar op rij een weigering zullen krijgen in de scholen van hun keuze", zegt De Volder. 

Het plaatsgebrek in het buitengewoon onderwijs leidt ertoe dat kinderen hun ontwikkelingskansen en recht op onderwijs in gevaar komen, zegt kinderrechtencommissaris Caroline Vrijens. "De impact is heel groot. Ofwel zitten zij in een gewone school, maar krijgen ze daar onvoldoende onderwijs op maat. Of ze zitten in een klas in het buitengewoon onderwijs, maar van een ander type, een groep waar ze ook niet helemaal in passen."

"De moeilijkste situatie is als de kinderen thuiszitten, omdat er nergens een plaats gevonden wordt of omdat de situatie niet meer houdbaar is in een gewone klas. Dat is niet alleen moeilijk voor de ouders, maar ook voor de kinderen. Ze kunnen zich dan minder goed ontwikkelen."

Ilse De Volder vraagt dat op alle beleidsniveaus naar een oplossing gezocht wordt. "Als de scholen niet kunnen uitbreiden, kunnen we geen leerlingen toewijzen. 

Er zouden scholen moeten bijgecreëerd worden, maar dat is niet eenvoudig. De regelgeving zou hiervoor moeten versoepelen. Soms vinden we een gebouw, maar dan moeten we nog leerkrachten en paramedische ondersteuning vinden."

Ze roept de beleidsmakers ook op om al naar de toekomst te kijken en ook plaatsen bij te maken in het buitengewoon secundair onderwijs. "Deze kinderen zullen sowieso op termijn ook daar een plek nodig hebben."

De stad Antwerpen heeft dankzij het centrale aanmeldingssysteem de cijfers zwart op wit, maar ook in andere steden en gemeenten zijn er problemen. "Ook in Oost-Vlaanderen, West-Vlaanderen, Brussel en Leuven zijn er tekorten, maar we kunnen het daar niet zo hard maken."

Minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) is zich bewust van het probleem. "In Vlaanderen zijn de afgelopen drie jaar 5.000 extra plaatsen gecreëerd in het buitengewoon onderwijs. Er zijn nu 52.000 plaatsen. Maar de vraag blijft toenemen", zegt hij. Hij wil op korte termijn oplossingen zoeken samen met het Lokaal Overlegplatform en de capaciteit optrekken in samenwerking gewone scholen. 

"Voor dit jaar is er 25 miljoen euro vrijgemaakt voor extra capaciteit op langere termijn", zegt hij. "Maar je moet ook erkennen dat het M-decreet ervoor zorgt dat er nog meer vraag komt naar buitengewoon onderwijs, terwijl dat decreet net de tegenovergestelde bedoeling had, namelijk meer kinderen in het gewone onderwijs les te laten volgen. Vandaar dat het M-decreet op de schop gaat."

Weyts wil het M-decreet vervangen door het leersteundecreet. "Het doel van het leersteundecreet is ervoor te zorgen dat elk kind op de juiste plaats terechtkomt: ofwel in het gewone onderwijs, met leersteun, ofwel in het buitengewoon onderwijs. Ik denk dat het M-decreet op dat punt wat was doorgeslagen: dat elk kind met elke beperking op elk moment in elke klas in het gewone onderwijs terecht zou kunnen."

Voor kinderrechtencommissaris Caroline Vrijens is het belangrijk om te blijven werken aan inclusie. "Bij het M-decreet lukte het vaak niet door een gebrek aan middelen. Dat moet bij het leersteundecreet anders aangepakt worden. We moeten blijven inzetten op inclusie, maar daarnaast moet het buitengewoon onderwijs echt wel structureel versterkt worden."