"Elizabeth: a portrait in part(s)": originele documentaire over de Britse Queen nu in de bioscoop

Queen Elizabeth II zit 70 jaar op de troon van het Verenigd Koninkrijk en dat is reden genoeg voor verschillende documentairemakers om in de archieven te duiken en die recordprestatie te illustreren met historische beelden. 

Dat deed ook de onlangs overleden filmregisseur Roger Michell, die we beter kennen van speelfilms als "Notting Hill" en recent nog "The Duke". Hij noemde zijn originele en eigenzinnige collage "Elizabeth: A Portrait in Part(s)". Een gedeeltelijk portret dus, of een portret in stukken. Die documentaire loopt vanaf vandaag in de bioscoopzalen.

Bekijk hieronder de trailer van "Elizabeth: a portrait in parts" en lees daaronder verder:

Michell koos niet enkel de overbekende beelden, maar raapte ook de filmstroken op die daar net voor of achter kwamen en die anderen op de vloer van de montagekamer hadden laten liggen. Daar is bijvoorbeeld op te zien hoe de Queen zich net voor een opname gedraagt tegenover de cameralui of een kleedster. Met die glimp van haar droogkomische, bloednuchtere of zakelijke kant, krijg je zo een ruimer beeld van haar. 

We weten allemaal dat een staatshoofd ontzettend vaak mensen de hand moet schudden. Maar als je een minutenlange montage van die handdrukken te zien krijgt, van in haar jonge jaren tot nu, krijg je haast medelijden. Wat moet het onnoemelijk saai zijn om al die mensen die je van haar noch pluim kent en die staan te glimmen van trots een pootje te geven. En nóg een receptie. En nóg een. En maar handen schudden, rij na rij na rij. Michell maakt het merkwaardige bestaan van een vorst duidelijk door de beelden onbarmhartig lang aan elkaar te plakken.

En altijd maar glimlachen: je krijgt er als kijker plaatsvervangend stijve kaken van. Geen wonder dat Michell er een beeld van de glimlachende Mona Lisa tussen monteert. Af en toe verstijft de blik van de Queen, als ze op een van haar vele wereldreizen moet kijken naar een lichtjes verbijsterende traditionele dans van inheemse volkeren. Dan monteert Michell er een beeld van Captain Kirk en Mr. Spock uit Star Trek doorheen, die in opperste verbazing naar een buitenaards wezen staren. (De Queen heeft ooit verklapt dat ze soms met geweld een strakke, starende blik aanhoudt om te vermijden dat ze in volle openbaarheid de slappe lach zou krijgen.)

Michell gebruikt zijn herhalingstechniek nog een paar keer, bijvoorbeeld als hij tientallen beelden aan elkaar plakt met telkens de openingszin van een speech die de Queen uitspreekt. Hoeveel saaie herhaling zit er in een koninklijk bestaan? Hoe vaak kan een toespraak beginnen met "My husband and I"? Je wordt er als kijker al wat verveeld en blasé van, hoe moet het dan zijn als dit je levensrol is?

De Queen heeft tijdens haar lange regering al veertien Britse premiers versleten, we zien ze in een snelle montage één voor één passeren. Nog zo’n snelle montage is die van de Queen als ruiter. We zien haar te paard ouder worden, van een klein meisje op een pony tot een hoogbejaarde vrouw op een stevig paard.

Af en toe maakt Michell een ironische beeldvergelijking die je doet nadenken. Doorheen beelden van het sprookjeshuwelijk van Charles en Diana monteert hij gelijkaardig beeld uit een Disney-tekenfilm. Een fragment waarin de Queen in India hoog op een olifant wordt rondgereden wisselt hij af met processiebeelden uit Italië waarop een Mariabeeld even hoog wordt rondgedragen.   

Ook met de klankband voegt Michell ironisch bedoelde commentaar toe: "Our House" van Madness onder familiebeelden in de vele tuinen en kastelen. Of hij laat "The Thing-Ummy Bob" horen, een oorlogsliedje van Gracie Fields, waarin een fabrieksarbeidster zich afvraagt of haar job wel iets bijdraagt, maar zich dan troost met de gedachte dat ze een radertje in de belangrijke oorlogsmachine is. Zou de Queen zich destijds als kroonprinses zo gevoeld hebben?

In de documentaire is de Queen ook te zien op momenten waarop ze zelf met een handcamera aan de slag is. De home videos die ze daarmee maakte, waren nog zo goed als nooit vertoond, tot vorige zondag. De Queen heeft massa’s van die filmpjes die zijzelf of haar huisgenoten draaiden ter beschikking gesteld van de BBC. Die stelde daarmee de documentaire "Elizabeth: The Unseen Queen" samen. 

Die was vorige zondag te zien op de BBC, en volgende zondag bij ons op Eén. Het grote verschil met de bioscoopdocu van Michell is dat het hier gaat om beelden die nog nooit eerder vertoond werden. En de commentaarstem is die van de Queen zelf: daarvoor zijn klankfragmenten gebruikt die her en der uit andere opnames zijn weggeplukt en die wonderwel passen bij de nieuwe beelden. 

Beide documentaires zijn de openingszet voor een week van feestelijkheden in het Verenigd Koninkrijk naar aanleiding van "The Platinum Jubilee": het platina jubileum van de Queen, ofwel 70 jaar op de troon. Niemand in het Verenigd Koninkrijk heeft het haar ooit voorgedaan.

Maar het is nog maar de vraag of beide documentaires een antwoord bieden op de vraag wie die raadselachtige vrouw die al 70 jaar op de Britse troon zit nu eigenlijk écht is.