Veilig, vlot of toch vooral verwarrend? Een antwoord op jullie vragen over het eerste turboverkeersplein van België
Op de R4 rond Gent is het eerste zogenoemde turboverkeersplein in ons land geopend. Dat lijkt op een rotonde met verkeerslichten, maar het plein is toch nét iets anders. Over het speciale ontwerp kwamen bij VRT NWS heel wat vragen van lezers en kijkers binnen: is zo'n plein wel veilig en breng je mensen niet in verwarring? We zochten het uit.
Bekeken vanuit de lucht is het op het eerste gezicht inderdaad een bizar schouwspel: anders dan op een klassiek kruispunt moet het verkeer dat naar de linkerkant wil, op een rijbaan met drie rijstroken een grote bocht maken en af en toe wachten voor verkeerslichten. Het lijkt op een rotonde, maar dat is het niet want je kan er geen echte rondjes draaien. Waarom heeft de overheid dan voor een dergelijk ontwerp gekozen?
BEKIJK - Enkele beelden van het nieuwe turboverkeersplein in Oostakker bij Gent:
“Een eerste oplossing was om het bestaande kruispunt beter aan te leggen maar dan zit je nog steeds met files. Een klassieke rotonde zou geleid hebben tot een belasting van 161 procent t.o.v. de capaciteit van de rotonde: nog langere files dus. Daarom hebben we gekozen voor een turboverkeersplein: dat plein kan zelfs nog 25 procent méér verkeer aan dan het verkeer dat er vandaag al is, het is een gelijkgrondse oplossing die qua doorstroming goed werkt” aldus Marijn Struyf van De Werkvennootschap, de organisatie die in opdracht van de Vlaamse overheid de Gentse ring aan het verbouwen is.
Turbopleinen verwerken meer verkeer
In het buitenland zijn al verschillende turboverkeerspleinen aangelegd en daaruit kunnen we een en ander leren. Zo blijken ze zeldzaam, maar vaak wel nuttig op hun plek én altijd maatwerk. Dat lijkt in Gent ook zo te zijn. In Nederland zijn er vijf exemplaren, vooral in Zuid-Holland. Er is sinds 2018 ook een Turboplein in Tallinn, Estland en ook ééntje in Miskolc, Hongarije.
Het turboplein is gebaseerd op het ontwerp van de al bekende turborotonde. Voor het oprijden van de rotonde moet je al de juiste voorsorteerstrook of stroken kiezen, in plaats van dat je op de rotonde van rijrichting gaat veranderen. Dat is ook zo bij een turboplein.
Een turboplein wordt doorgaans gebouwd waar een gewone turborotonde niet meer werkt omdat het té druk is. Dat zijn vaak kruisingen met wegen van twee rijstroken of méér. Theoretisch kan een turboplein 11.000 motorvoertuigen per uur verwerken. Op een gewoon kruispunt zijn dat er in dezelfde omstandigheden ongeveer 8000.
Wat is het verschil met een turborotonde?
Een gewone turborotonde werkt als een turboverkeersplein, maar met het verschil dat je daar wél volledige rondjes kan draaien. Het verkeer dat naar rechts wil (kwartslag) moet op voorhand voorsorteren. Verkeer dat de rotonde over moet (rechtdoor of driekwart slag) sorteert links voor. Zo krijg je een betere doorstroming en op de rotonde zelf is er ook minder verwarring omdat je niet meer van rijstrook moet wisselen.
Kleinere turborotondes werken doorgaans met één rijstrook per richting en zijn perfect voor veel situaties, maar niet op het kruispunt van Eurosilo in Gent. Er zijn er wereldwijd momenteel zowat 700, waarvan méér dan 400 in Nederland. In België zijn er turborotondes in Dilsen-Stokkem, Herent en aan De Sterre in Gent, al zijn sommige van die rotondes meer lookalikes dan echte turborotondes.
Ook veiliger, althans voor automobilisten
Omdat je bij een turborotonde en turboverkeersplein eerst je richting moet kiezen alvorens je het plein of de rotonde op rijdt, zijn er minder aanrijdingen op het plein zelf.
Logisch, want je moet of kan op het plein niet meer van richting veranderen. Dat vermindert de kans op een botsing. Een turboplein zorgt sowieso voor lagere rijsnelheden op het plein waardoor de verkeersveiligheid positief beïnvloed wordt ten opzichte van kruispunten met verkeerslichten.
Om het positieve effect van een turboplein te versterken, moet je als overheid wel duidelijke bewegwijzering aanbrengen. Minimaal op 400 meter voor het keuzepunt is een vereiste.
Uit Nederlands onderzoek van het gerenommeerde TNO Delft blijkt dat je aan een turboplein gemiddeld 45 seconden minder lang moet wachten voor het rood licht. Dat is wel op voorwaarde dat er in de weg voldoende detectoren zitten om het verkeer te meten. Momenteel past Vlaanderen die Nederlandse normen (met 4 detectoren per richting) niet toe.
Verwarring is wel degelijk mogelijk
Uit datzelfde Nederlandse onderzoek blijkt wel dat veel mensen een turboverkeersplein complex vinden. Echter, als je er eenmaal een paar keer bent gepasseerd, dan heb je het door: weggebruikers waarderen de betere doorstroming. Voor eenmalige passanten is het wél een uitdaging: er is een gevaar op verloren rijden of zelfs spookrijden.
TNO beveelt zelfs aan om “terughoudend te zijn in het toepassen van dit type kruispuntvorm en de toepassing alleen te overwegen als de verkeerscapaciteit bij zware kruisende verkeersstromen dat echt noodzakelijk maakt.”
Wat de veiligheid van fietsers betreft, is het op een turboplein duidelijk: die hebben aparte paden nodig en liefst ook tunnels onder rijvakken voor auto’s. Daaraan is in Gent ook voldaan.
BEKIJK - Een reportage uit "Het journaal" van 22 februari 2021 over de start van de aanleg van het turboverkeersplein:
Waarom precies in Oostakker een turboverkeersplein: "nog een slag om de arm voor een toekomstige Sifferverbinding"
Even terug in de tijd: in Oostakker (aan het beruchte Eurosilo-kruispunt) loopt de R4 vanuit Destelbergen al sinds de jaren zeventig van de vorige eeuw ‘dood’ op de Kennedylaan tussen Gent en Zelzate. Het was sinds die tijd een ‘T-kruispunt’: je kon alleen naar rechts of naar links en niet rechtdoor. Ooit lag er een plan klaar om de R4 via een tunnel door te trekken onder de Gentse haven tot op de R4 in Wondelgem maar die plannen werden door gebrek aan geld opgeborgen.
Omdat de Vlaamse overheid in de komende jaren zowat alle kruispunten op de R4 ten westen en ten oosten van het kanaal Gent-Terneuzen ongelijkvloers wil maken, was ook een oplossing nodig voor het beruchte kruispunt aan Eurosilo. Een volledig conflictvrije oplossing met op- en afritten is dan natuurlijk het beste maar die ruimte was er niet: het kruispunt is in de buurt al jaren volgebouwd met havenbedrijven en woningen.
“In de Startnota voor de ombouw hebben we voor dit kruispunt naar verschillende oplossingen gezocht,” zegt Marijn Struyf van De Werkvennootschap, de organisatie die de werken in Gent voor de Vlaamse overheid uitvoert. “Er waren er ook bij met tunnels en viaducten maar die waren qua kostprijs en ruimte eigenlijk niet haalbaar.”
“Een eerste oplossing was om het bestaande kruispunt beter aan te leggen maar dan zit je nog steeds met files. Een klassieke rotonde zou geleid hebben tot een belasting van 161 procent t.o.v. de capaciteit van de rotonde: nog langere files dus. Daarom hebben we gekozen voor een turboverkeersplein: dat plein kan zelfs nog 25 procent méér verkeer aan dan het verkeer dat er vandaag al is, het is een gelijkgrondse oplossing die qua doorstroming goed werkt” aldus Struyf.
Tussen de regels kan je wel begrijpen dat De Werkvennootschap met deze oplossing nog een slag om de arm houdt voor een eventuele toekomstige tunnel of ‘Sifferverbinding’ naar de R4 bij Wondelgem. Die beslissing is niet aan haar maar als je later een tunnel op het plein wil aansluiten, dan is dat makkelijker met een verkeersplein dan op een knooppunt met tunnels en viaducten, dat je dan sowieso helemaal zou moeten gaan verbouwen.