Het klimaat redden én gezinnen sparen: Europees Parlement stemt straks over historische reeks wetten

De wetten waarover vanmiddag en vanavond wordt gestemd, maken deel uit van de zogenoemde Green Deal. Het is een soort masterplan om de Europese Unie tegen 2050 klimaatneutraal te maken. Dat wil zeggen dat we nog wel broeikasgassen als CO2 mogen uitstoten, maar dat die 100 procent gecompenseerd moet worden door bijvoorbeeld het aanplanten van bomen of andere ingrepen waarbij CO2 uit de lucht wordt gehaald.  

Vorige zomer lanceerde de Europese Commissie - zeg maar de regering van Europa - een onderdeel van de Green Deal: Fit for 55. In dat plan moet de Europese Unie tegen 2030 55 procent minder uitstoten (in vergelijking met 1990). Acht voorstellen uit dat plan worden vandaag gestemd in het Europees Parlement. Daarna moet er ook nog een akkoord gevonden worden met de 27 lidstaten van de EU.

Dat klinkt allemaal ver van ons bed, maar de gevolgen kunnen enorm groot zijn. De uitkomst van de stemming kan bepalen hoe hoog je verwarmingsfactuur wordt (nog hoger?), hoeveel je bedrijf zal mogen uitstoten of wanneer je volgende auto verplicht op elektriciteit zal rijden.

We beginnen met het belangrijkste voorstel: ETS 2. Het is een uitbreiding van het huidige ETS-systeem. Het gaat om een heel complex systeem, maar simpel gezegd bepaalt ETS hoeveel bedrijven mogen uitstoten (wie er alles over wil weten kan hier terecht).

Het originele ETS-systeem gaat over elektriciteitscentrales, de zware industrie (denk maar aan staal- of cementfabrieken) en de luchtvaart (binnen de EU). Die zijn samen verantwoordelijk voor 40 procent van de uitstoot. Het systeem heeft gewerkt: de uitstoot in bedrijven onder het ETS-systeem is gedaald. Er ligt trouwens ook een aanscherping van ETS op tafel. 

De Europese Commissie wil het ETS-systeem nu ook uitbreiden met transport en verwarming van gebouwen, ETS 2 zo je wil. Dat is nodig om de doelstellingen te halen, want in die sectoren is de uitstoot de laatste jaren nog gestegen. 

Concreet zou het betekenen dat leveranciers van brandstoffen meer zullen moeten betalen om de uitstoot van broeikasgassen te compenseren. Het is zonneklaar dat de leveranciers die meerkost gaan doorrekenen aan de eindgebruiker, de consument.

En daar knelt het schoentje: door de oorlog in Oekraïne (en de boomende economie na corona) zijn de energieprijzen al gigantisch hard gestegen. Gezinnen kreunen onder hun energiefacturen. Die facturen nu nog verder laten oplopen door nieuwe Europese wetten, is onverdedigbaar.  

Het voorstel zal dus zo goed als zeker worden afgezwakt. Zo zou het voor gezinnen pas in 2029 ingaan (of zelfs nooit, als de energieprijzen hoog blijven). Alleen kmo's en de professionele transportsector zouden dus "getroffen" worden. 

Maar gezinnen zijn goed voor 70 procent van de uitstoot van transport en verwarming. Met andere woorden: als gezinnen niet onder het nieuwe ETS-systeem zullen vallen, kunnen de klimaatdoelstellingen van de Commissie niet worden gehaald. Er wordt nu wel geprobeerd om bedrijven (in het originele ETS-systeem) meer te laten betalen, maar het lobbywerk is in volle gang om ook daar een stokje voor te steken.

Als de druk van Europa  (op de gezinnen) wegvalt, komt het zwaartepunt bij de lidstaten te liggen en het is maar de vraag welk land zijn gezinnen zwaarder zal belasten op brandstoffen, nu het leven voor de meeste mensen al zo duur is geworden.

Het wegstemmen of sterk afzwakken van ETS 2 bemoeilijkt ook meteen een tweede belangrijke klimaatwet: het Europees Sociaal Klimaatfonds (ESK). Een kwart van de opbrengst uit ETS 2 zou in dat Klimaatfonds worden gestort. 

De lidstaten zouden plannen moeten indienen om geld uit het fonds te krijgen. Voor België zou dat gaan om 1,8 miljard euro voor de periode tussen 2025 tot 2032. Met het geld kunnen landen hun burgers helpen te investeren in warmtepompen of elektrische auto's. Het moet ook de sociale impact van ETS 2 helpen opvangen.

Maar als ETS 2 het niet haalt of maar een afgezwakte vorm ervan, zal het nieuwe Klimaatfonds een lege doos blijven. Daardoor komen ook de nationale doelstellingen onder druk en bijvoorbeeld ons land is al geen voorloper, integendeel.

In de reeks wetten die straks op tafel liggen, wordt ook de strijd tegen de verbrandingsmotor verder opgevoerd. Zo wil de Commissie de CO2-uitstoot van nieuwe auto's met 55 procent verminderen tegen 2030. Vanaf 2035 zouden in de EU alleen nog auto's en bestelwagens zonder CO2-uitstoot mogen worden verkocht. Concreet zal dat betekenen dat alle auto's dan elektrisch zullen moeten zijn.

Dat de uitstootnormen ook hier zullen verstrengen lijkt zeker, maar met procenten en jaartallen kan nog worden geschoven. Zo willen de christendemocraten (EVP) dat niet alle nieuwe voertuigen een nuluitstoot hebben tegen 2035, maar 90 procent, onder druk van de Duitse autobouwers.

Voor Vlaanderen zal dat wellicht niet zo veel verschil maken, aangezien in het Vlaamse klimaatplan staat dat vanaf 2029 alleen nog elektrische auto's mogen worden ingeschreven. CD&V gaat zich om die reden niet aansluiten bij het EVP-standpunt.

Naast het nieuwe ETS 2-systeem, het Klimaatfonds en de strengere normen voor autobouwers, worden ook deze voorstellen straks gestemd:

• Een extra belasting voor bedrijven die producten met een grote koolstofafdruk invoeren, bijvoorbeeld staal, cement of kunstmest
• Vluchten buiten de EU onder het ETS-systeem laten vallen, waardoor ze meer moeten betalen om CO2 te mogen uitstoten. De maatregel zal vliegen duurder maken.
• Schepen met een vracht van meer dan 5.000 ton onder het ETS-systeem laten vallen, waardoor ze meer moeten betalen om CO2 te mogen uitstoten