Stemming over historische Europese klimaatwetten draait uit op fiasco: belangrijkste voorstel afgekeurd

Het Europees Parlement zit vandaag samen over een belangrijk pakket klimaatwetten die deel uitmaken van de zogenoemde Green Deal. Dat is een soort masterplan om de Europese Unie tegen 2050 klimaatneutraal te maken. 

Klimaatneutraal wil zeggen dat we nog wel broeikasgassen als CO2 mogen uitstoten, maar dat de uitstoot 100 procent gecompenseerd moet worden door bijvoorbeeld het aanplanten van bomen of andere ingrepen waarbij CO2 uit de lucht wordt gehaald.

Vorige zomer lanceerde de Europese Commissie - zeg maar de regering van Europa - een onderdeel van de Green Deal: Fit for 55. In dat plan moet de Europese Unie tegen 2030 55 procent minder uitstoten (in vergelijking met 1990). 

Het Europees Milieu-agentschap maakte onlangs bekend dat de EU er tussen 1990 en 2020 al in slaagde om de uitstoot met 34 procent te verminderen. Met het Fit for 55-plan hoopt de EU de komende acht jaar de overige 21 procent CO2-reductie te behalen.

Het belangrijkste voorstel dat vanmiddag op tafel lag: de herziening van het huidige ETS-systeem. Het gaat om een heel complex systeem, maar simpel gezegd bepaalt ETS hoeveel bedrijven mogen uitstoten (wie er alles over wil weten, kan hier terecht).

Het ETS-systeem gaat over elektriciteitscentrales, de zware industrie (denk maar aan staal- of cementfabrieken) en de luchtvaart (binnen de EU). Die zijn samen verantwoordelijk voor 40 procent van de uitstoot. Het systeem heeft gewerkt: de uitstoot in bedrijven onder het ETS-systeem is gedaald.

Er lag een voorstel op tafel van de Europese Commissie om het ETS-systeem uit te breiden met transport en verwarming van gebouwen, ETS 2 zo je wil. Dat is nodig, klonk het, om de doelstellingen te halen, want in die sectoren is de uitstoot de laatste jaren nog gestegen. 

Maar zover kwam het niet. De parlementsleden geraakten het zelfs niet eens over de herziening van het huidige ETS-systeem. Het voorstel werd weggestemd door een meerderheid van socialisten, groenen en extreemrechts (265 stemmen voor, 340 tegen, 34 onthoudingen). Voor de ene gingen de ambities te ver, voor de andere niet ver genoeg.

Met name het feit dat de gratis uitstootrechten voor bepaalde sectoren pas tegen 2034 zouden verdwijnen, bleek voor de groenen en socialisten een brug te ver. 

Het Duitse parlementslid Peter Liese (EVP), dat het ETS-dossier door het parlement moest loodsen, reageert erg ontgoocheld op het resultaat van de stemming. "Sociaaldemocraten en groenen hebben zich aan de zijde van uiterst rechts geschaard", hekelde hij. 

"The best is the enemy of the good", reageert Jos Delbeke in "De wereld vandaag". Hij is voormalig directeur-generaal Klimaat bij de Europese Commissie. "Wanneer je perfect wil zijn, creëer je ook tegenkrachten. Dat is een beetje wat hier gebeurd is. Degenen die verder wilden gaan dan wat de Commissie heeft voorgesteld, hebben tegenkrachten opgewekt bij diegenen die niet verder willen gaan."

Het hele rapport zal nu opnieuw besproken worden op het niveau van de milieucommissie. "Er is geen drama gebeurd", vindt Delbeke. "Het is een vertraging van dit wetsvoorstel, maar ik neem aan dat er snel compromissen zullen gevonden worden. Dit is een democratie zoals ze werkt. De meerderheden werden niet gevonden, en de meerderheden liggen in het midden en niet aan de uitersten."

Er lag vanmiddag ook een voorstel op tafel om de luchtvaartsector volledig in te delen bij de sectoren die onder het ETS-systeem vallen. Bij vluchten binnen de EU is dat al het geval, maar nu zullen ook vluchten buiten de EU aan strengere voorwaarden moeten voldoen. Luchtvaartmaatschappijen zullen daardoor meer moeten betalen om CO2 te mogen uitstoten. Er wordt verwacht dat ook de tickets daardoor duurder zullen worden.

Het wegstemmen van de herziening van het huidige ETS-systeem bemoeilijkt ook meteen een tweede belangrijke klimaatwet: het Europees Sociaal Klimaatfonds (ESK). Aangezien het ETS-systeem de stemming niet overleefde en dat een rechtstreeks gevolg heeft op het Klimaatfonds, wordt ook dit voorstel ter herziening teruggestuurd naar de milieucommissie van het Europees Parlement.

Het Klimaatfonds zou onder meer de sociale impact van ETS 2 moeten helpen opvangen. "Dat is het jammere van wat hier is gebeurd", zegt Jos Delbeke. "Het Klimaatfonds dient om mensen die het zich niet kunnen permitteren om hun huis te isoleren of zonnepanelen te leggen, te ondersteunen. Dat is nu vertraagd en dat is geen goed nieuws want we moeten nu heel snel doorstarten, al is het maar om onafhankelijker te worden van de import van Russisch gas, olie en steenkool." 

Ook voor de koolstofgrensbelasting werd hetzelfde beslist. Dat is een extra belasting voor bedrijven die producten met een grote koolstofafdruk invoeren, bijvoorbeeld staal, cement of kunstmest.

Het Europees Parlement kon vanavond ook nog een aantal akkoorden bereiken. Zo werd het voorstel van de Commissie om de CO2-uitstoot van nieuwe auto's met 55 procent te verminderen tegen 2030 aanvaard. Vanaf 2035 mogen in de EU alleen nog auto's en bestelwagens zonder CO2-uitstoot worden verkocht. In de praktijk betekent dat alle auto's dan elektrisch zullen moeten zijn, al wordt er wel een uitzondering gemaakt voor kleine automerken.

Eind vorig jaar nam de Vlaamse regering in het Vlaamse klimaatakkoord al op dat wie vanaf 2029 een nieuwe auto of bestelwagen koopt (dus geen tweedehands), alleen nog een elektrische auto zal kunnen inschrijven. 

Het Europees Parlement raakte het ook eens over de nationale doelstellingen voor de uitstoot door landbouw, transport en de verwarming van gebouwen. Die vallen niet onder het ETS-systeem, maar het Europees Parlement wil de uitstoot daar wel verminderen tot 40 procent voor de hele Europese Unie. 

Dat cijfer kan per land wel verschillen, afhankelijk van het potentieel van een land. Voor België is de doelstelling bijvoorbeeld iets strenger en bedraagt de reductie 47 procent. De bedoeling is dat de lidstaten dit bereiken door eigen maatregelen zoals het uitrollen van een beter openbaar vervoer of het aansporen van zijn burgers voor het kopen van warmtepompen of elektrische auto's.

De uitstoot verminderen kan niet alleen door minder uit te stoten, maar ook door broeikasgassen op te vangen. De Europese Commissie wou laten vastleggen dat er door extra bossen en grasland 310 miljoen ton meer CO2 uit de lucht gehaald wordt. Ook daarover raakte het Europees Parlement het eens.