Alweer verkiezingen in Frankrijk: moet president Macron straks een vijandige premier naast zich dulden?

Trekken de Fransen dit en komend weekend alweer naar de stembus? Emmanuel Macron is toch maar pas verkozen, en er was toch die nieuwe regering met Elisabeth Borne aan het hoofd? Klopt helemaal, maar dat is maar een voorlopige regering. Er is namelijk nog helemaal geen verkozen parlement. 

Eéns om de vijf jaar kiest Frankrijk namelijk zowel een president als een nieuw parlement. Normaal geeft de kiezer de nieuwe president meteen ook de macht om zijn beleid uit te voeren, in de vorm van een ruime meerderheid in het parlement. De kiezers van de verliezende kandidaten trouwens, hebben er vaak gewoon even geen zin meer in. Maar deze keer is er iets bijzonders aan de hand.   

De peilingen voorspellen in de eerste ronde namelijk een nek-aan-nekrace. Ensemble, de coalitie rond president Macron, zou nipt de grootste worden. Dat Ensemble is toch vooral de partij van Emmanuel Macron - die tegenwoordig Renaissance heet – maar dan met de steun van drie kleinere formaties: centrumpartij Modem van François Bayrou, Horizons van gewezen premier Edouard Philippe en nog wat centrumrechtse overlopers. Macron & friends, kortom. 

Zij zouden volgens de peilingen ruim 28 procent halen, maar worden op de hielen gezeten door Nupes, de coalitie rond Jean-Luc Mélenchon. Nupes staat voor Nouvelle Union Populaire, Ecologique et Sociale. De radicaal-linkse leider Mélenchon heeft namelijk voor het eerst in jaren een brede linkse coalitie op de been weten te brengen, waar naast zijn eigen La France Insoumise ook groenen, socialisten én communisten deel van uitmaken. Zij sturen - in principe - in elk kiesdistrict één gezamenlijke kandidaat de wei in. 

Mélenchon beheerst het vak politieke marketing dan ook als geen ander. Dat liet hij al zien op de avond van de eerste ronde van de presidentsverkiezingen, toen hij als derde eindigde. Hij riep zichzelf toen meteen uit tot kandidaat-premier. 

Het linkse volk – le peuple de gauche – lustte er wel pap van, en is zelfs gaan geloven dat links na Pasen echt wel uit de doden zou kunnen opstaan. En tot op zekere hoogte is dat ook gebeurd. Want al zal president Macron op 19 juni allicht een meerderheid halen, die Nupes wordt op zijn minst de grootste oppositiepartij. 

Groter zelfs dan het uiterst-rechtse Rassemblement National van Marine Le Pen, straks waarschijnlijk de derde fractie. Want vergis u niet, uiterst-rechts staat nog even sterk en haalt wellicht meer zetels dan ooit. Maar een uiterst-rechtse meerderheid zit er niet in, een gevolg onder meer van het kiessysteem. 

Frankrijk (en de overzeese gebieden) wordt voor de gelegenheid namelijk opgedeeld in 577 kieskringen. Elk stukje stuurt één verkozene naar het parlement. The winner takes it all. Daarom ook die twee stemronden. Iedereen die in de eerste ronde een redelijke beurt maakt – 12,5 procent haalt van het aantal ingeschrevenen – mag meedoen aan de tweede ronde. Daar wint dan de kandidaat met het meeste aantal stemmen. 

Een partij die in het hele land pakweg veertig procent zou halen maar nergens de grootste is, zou dus 0 parlementsleden krijgen. Nul. Die regel overigens krijgt veel kritiek, en heeft uiterst-rechts lang uit het parlement gehouden. 

Maar het betekent ook dat de nationale peilingen – 28 procent voor Macron, iets minder voor de coalitie rond Mélenchon en 20 voor Le Pen - dus niet zoveel betekenen. Wat écht telt, is optelling van 577 puzzelstukjes. Dat, samen met het feit dat tussen de twee ronden nog last minute coalities kunnen worden gesmeed, maakt deze verkiezing extra onvoorspelbaar. 

En die nieuwe regering? Die was tot nu een vooral een veredeld uithangbord voor president Macron. “Kijk, mijn nieuwe ploeg, met een kopvrouw deze keer, geen kopman”.  Een nieuwe regering als  teaser dus, die nà de verkiezingen ongetwijfeld nog her en der zal worden gewijzigd. 

De ministers die tegelijk ook kandidaat-parlementslid zijn - dat zijn er nogal wat - weten wat hen te doen staat. Halen ze hun zetel niet, dan zet president Macron hen zonder pardon uit de regering. En ja, dat geldt ook voor premier Elisabeth Borne. Zij is kandidate in de Calvados, Normandië, in een kieskring die Macron in principe gunstig gezind is. Borne zal haar zetel dus wel halen. Ze blijft in dat geval eerste minister en laat zich in het parlement zoals de andere ministers later gewoon vervangen. In principe toch. 

Borne zal dus mogen blijven, op voorwaarde dat zij haar zitje haalt én dat president Macron met zijn Ensemble-coalitie de meerderheid haalt. In het onwaarschijnlijke geval dat de linkse coalitie de meerderheid haalt, wordt Jean-Luc Mélenchon de nieuwe premier, en zal hij een nieuwe linkse regering samenstellen.  Dat is zo al afgesproken met groenen, socialisten en communisten. Een weinig waarschijnlijk scenario, maar de kans op een "cohabitation" blijft wel bestaan. Dat zou dan president Macron worden met premier Mélenchon. Komt vast niet goed. 

Want samenwonen, dat klinkt als een leuk vooruitzicht wanneer je ervoor kiest. Maar gedwongen samenwonen met twee harde koppen? Dat mondt uit in een giftige relatie. De - zeldzame - cohabitations uit het verleden laten een wrange smaak na. Zo moest de socialistische president Mitterrand zeer tegen zijn zin twee keer regeren met een rechtse premier. In zijn eerste ambtstermijn was dat Jacques Chirac. Die later zélf als president het parlement ontbond en het deksel op de neus kreeg. Het volk koos voor een socialistische regering, met Lionel Jospin als eerste minister. 

Zo'n cohabitation, dat betekent in de praktijk dat premier en regering grotendeels het binnenlandse beleid bepalen. De president houdt vooral een vinger in de pap in aangelegenheden als defensie en buitenlands beleid. Comfortabel is zoiets niet. Stel u maar een Europese top voor, waar president en premier uitvechten wie de échte stem van Frankrijk mag vertolken. Zover komt het allicht dus niet, maar zeg nooit jamais. Antwoord zondagavond, een beetje, en zondag over een week, helemaal.