Moet je die beelden wel publiceren? De Nieuwsombudsman antwoordt op vragen over het incident aan de UA
De Nieuwsombudsman krijgt vragen over de berichtgeving rond het incident aan de Universiteit Antwerpen. Op sociale media circuleerden beelden waarop een onderwijsbegeleider en een onderwijsassistent te horen zijn met uitspraken over "Marokkanen" en "de Joods-orthodoxe gemeenschap". In dit stukje geef ik alvast een paar voorlopige antwoorden op vragen die kijkers en lezers gesteld hebben.
Ik heb altijd al scepsis gehad tegenover filmpjes van sociale media. Mijn belangrijkste bezwaar is dat je van dergelijke filmpjes nooit de precieze omstandigheden en aanleidingen kent. Ze vormen ook altijd een momentopname. Zelfs als mensen opvallend domme dingen doen of zeggen, voel ik me er toch altijd onwennig bij als mensen zwaar veroordeeld worden op sociale media voor één bepaald moment. Ook als die uitspraken zeker veroordeling verdienen. Hopelijk komen we nog veel meer te weten over deze uitspraken.
Moet je wel berichten over die beelden?
De uitspraken zijn ook voor mij choquerend. Met name dan op het punt dat een pleidooi wordt gehouden voor gescheiden gemeenschappen waar we voor elkaar “geen last” zouden betekenen. Dat gaat geheel voorbij aan het streven naar divers samenleven waar ook de universiteit voor zegt te staan. Het is vooral ook dom. Je kunt identiteiten helemaal niet gaan scheiden.
De Vlaamse identiteit is veelvormig en is dat in vele opzichten altijd geweest. Wat overigens niemand mag verhinderen om die Vlaamse identiteit, en met name de taal, ook belangrijk te vinden. Maar pleiten voor de zogenaamde voordelen van segregatie is wel heel bevreemdend. De uitspraken zelf, hun verspreiding op sociale media en de reactie van rector Herman Van Goethem van de Universiteit Antwerpen waren voor de redactie redenen om over het incident te berichten. Ik denk dat de redactie dat juist heeft ingeschat.
Mag de redactie de beelden zomaar overnemen?
Sommige kijkers hebben mij de vraag gesteld of de redactie de beelden wel mocht publiceren omdat ze zonder toestemming waren gefilmd. Maar voor zover ik begrijp, is het de verantwoordelijkheid van de Universiteit Antwerpen dat het gesprek werd opgenomen en gepubliceerd. Een practicum-examen stond ingeroosterd als een les, die automatisch werd gefilmd en ter beschikking werd gesteld van de studenten. Het is dan de verantwoordelijkheid van één of meerdere studenten dat de beelden verspreid werden op sociale media.
De virale verspreiding van de beelden en de reactie van de rector erop, maken het logisch dat de redactie aan de kijker en lezer wil tonen waarover het nu precies gaat. Dat betekent voor mij dat er een maatschappelijk belang is dat de publicatie verantwoordt.
Waarom maakt de redactie de beelden onherkenbaar?
Op sociale media zijn de beelden volledig herkenbaar te vinden. Dat is uiteraard de verantwoordelijkheid van degenen die ze op sociale media verspreiden. De redactie heeft het gezicht van de academica die in beeld is, al van bij de eerste publicatie geblurd. Er is ook bewust voor gekozen om niet te linken naar boodschappen op sociale media waarin herkenbare beelden waren opgenomen.
Sommige lezers en kijkers vonden wel dat ook de stem onherkenbaar had moeten worden gemaakt. Dat is natuurlijk altijd een afweging. “Volledige anonimiteit was niet meer mogelijk", zegt online hoofdredacteur Elke Jacobs. "Daarvoor waren de beelden al te veel verspreid. Studenten, collega’s, familieleden zullen hoe dan ook begrijpen over wie het gaat. Wel hebben we geprobeerd om te vermijden dat betrokkenen zouden herkend worden op straat of in de supermarkt. We hebben het erover gehad of de stem op dat vlak een groot verschil zou maken. We hebben ingeschat dat dat niet het geval was.”
Wat vindt de nieuwsombudsman ervan?
Het filmpje is een nieuwsfeit. Omdat de uitspraken choquerend zijn, omdat het ruim verspreid is op sociale media en omdat de rector en anderen erop reageren.
Maar ik blijf vinden dat elke journalist met een onbevredigd gevoel moet achterblijven bij dit soort filmpjes. Wat was de aanleiding voor dit gesprek? Wie zijn de mensen die dit soort uitspraken doen echt? Ook al zijn de uitspraken te veroordelen, blijf ik met de vraag zitten hoe deze mensen tot die uitspraken kwamen en hoe ze er zelf op terugkijken. Niet omdat ik wil vergoelijken, maar omdat naast de verontwaardiging ook inzicht belangrijk is. Wat leren we hieruit?
De berichtgeving geeft me weinig inzicht in hoe deze academici tot hun uitspraken gekomen zijn. Daarom blijft het heel teleurstellend dat ze zelf niet aan het woord komen. De redactie heeft uiteraard wel geprobeerd. Op het moment van publicatie van dit stukje is er geen reactie en dat is menselijkerwijze begrijpelijk. Maar dat betekent wel dat het verhaal tot nu toe eenzijdig is.
Hoewel het duidelijk is dat de uitspraken veroordeling verdienen en gekregen hebben, moet de redactie toch ook blijven aangeven dat we ook veel niet weten.