"Gladbeck: het gijzeldrama": Netflix-docu toont hoe Duitse journalisten alle ethische grenzen overschreden

Wat het meest opvalt aan deze zaak, is dat bijna alle evoluties tot in detail in de Duitse media te volgen zijn, iets wat in de jaren 80 nog eerder uitzonderlijk was. De daders geven -terwijl de gijzeling nog aan de gang is (!)-  geïmproviseerde persconferenties waarbij ze met het wapen in de hand de journalisten toespreken.

Eén van de gijzelaars wordt zelfs, met het wapen tegen de slaap gedrukt, geïnterviewd. Het is een tot dan toe onbekende vorm van extreme sensatiejournalistiek die achteraf veel reactie zal uitlokken.  

In de documentaire "Gladbeck: The hostage crisis" wordt dit verhaal verteld zonder commentaarstem of enige andere vorm van duiding, puur op basis van het authentieke beeldmateriaal. 

"Het drama blijft vooral bij omwille van de rol van de media", legt Georgi Verbeeck, docent Moderne Geschiedenis en Politieke Cultuur aan de Universiteit Maastricht en Duitse Geschiedenis aan de KU Leuven, uit in "De wereld vandaag". "Veel journalisten, vooral van de populaire pers, zijn heel ver gegaan in het opzoeken van de grens van wat journalistiek werk is. Ze werden in toenemende mate zelf onderdeel van het drama, drongen zich op als onderhandelaar/tussenpersoon, boden koffie en drank aan aan gijzelnemers en boden zich aan om als gids mee te gaan."

Een treffend voorbeeld daarvan is de scène in een winkelstraat in Keulen (foto hieronder), een moment waarop de gijzelnemers de weg kwijt zijn. "De auto, waarin ook de gijzelaars zich bevonden, werd omringd door een horde journalisten. De gijzelnemers zochten de snelst mogelijke vluchtroute naar de snelweg. Eén van de journalisten (Udo Röbel, red.) is toen in de auto gaan zitten en heeft hen mee helpen vluchten. Dat is één van de momenten waarover men de vraag is gaan stellen in hoeverre journalisten hier geen grens hebben overschreden en ook mede-daders zijn geworden." 

"Ik heb mezelf afgevraagd of ik een riooljournalist was of gewoon een mens die een situatie probeerde te ontmijnen en twee jonge vrouwen wilde helpen", vertelde Röbel daarover vier jaar geleden, bij de 30e verjaardag van het drama, aan BBC. "Dat is een moeilijke vraag om te beantwoorden, maar op het moment waarop ik de verantwoordelijkheid genomen heb voor de situatie was ik beiden. Ik was zowel de persoon die kalmte probeerde te brengen als de journalist vol adrenaline die op het verhaal van zijn leven zat."

De man die Röbel in het reine heeft helpen komen met de hele situatie is de rechter die Degowski en Rösner veroordeeld heeft. "Hij zei me dat ik een bloedbad voorkomen had in Keulen. Mocht u niet in de auto gestapt zijn en hen uit Keulen geloodst hebben, dan zou de hele situatie compleet uit de hand gelopen zijn. En dat was voor mij een soort vergiffenis." 

In de documentaire is ook te zien  hoe Silke Bisschoff, een van de gegijzelde vrouwen, geïnterviewd wordt op het moment dat er een revolver tegen haar hoofd gehouden werd. "Dat moment leverde sensationele, maar vooral erg macabere beelden op", legt Verbeeck uit. "Dat gaf nogmaals aan dat de pers bepaalde deontologische grenzen daar heel ver had overschreden." Bisschoff heeft het drama uiteindelijk ook niet overleefd. 

Na dit voorval is de deontologische code voor journalisten aangescherpt. De Duitse Raad voor de Journalistiek besliste in september 1988, als reactie op het laakbare gedrag van de reporters dat "er geen interviews met gijzelnemers tijdens het gebeuren mogen plaatsvinden" en dat "het niet de opgave van journalisten is eigenhandig bemiddelingspogingen te ondernemen". Journalisten moeten zich vooral terughoudend opstellen in het belang van een goede afloop van een gijzeling en de politie laten werken. 

Twintig jaar na de gijzeling van Gladbeck verklaarden enkele van de journalisten die er toen bij waren in de Süddeutsche Zeitung wel dat ze hun daden betreurden. 

Pas na 54 uur komt het gijzeldrama op de snelweg tussen Keulen en Frankfurt tot een bloedige ontknoping (foto onderaan artikel). In totaal sterven er drie mensen, twee gegijzelden (Emmanuele di Giorgi in de bus, Silke Bischoff bij de ontknoping) en een politieman. 

Ook de Duitse politie heeft na dit drama bakken kritiek over zich heen gekregen, omdat ze het onhandig aangepakt hebben. "Achteraf is gebleken dat ze verschillende kansen heeft laten voorbijgaan om de gijzeling op een vreedzame manier af te wikkelen", legt Verbeeck uit.

"Dat had veel te maken met gebrekkige communicatie. De politiediensten in Duitsland zijn gedecentraliseerd over verschillende deelstaten heen. Dat heeft geleid tot veel communicatiefouten en een vrij knullig optreden en dat heeft ervoor gezorgd dat het drie dagen heeft geduurd. De politie en politici hebben daar conclusies uit getrokken."