Europese top op dag 2 op zoek naar samenwerking in energiecrisis, "maar op belangrijke momenten duikt nationalisme op"

Gisteren ging de Europese top nog volop over het kandidaat-lidmaatschap van Oekraïne en een aantal andere landen, vandaag veranderen de Europese toppers het geweer van schouder. De hoge energieprijzen en de bevoorrading voor volgende winter liggen op tafel. 

Crisisoverleg is nodig want de energieprijzen swingen de pan uit door de oorlog in Oekraïne. Het Westen legde stevige sancties op aan Rusland, een belangrijke producent van olie en gas. Gevolg: stijgende prijzen en een gaskraan die traag maar zeker dicht wordt gedraaid vanuit Moskou.

Dat ondervindt ook Duitsland. Gisteren kondigde de Economieminister aan dat Duitsland de tweede fase afkondigt van zijn nationaal noodplan voor gasbevoorrading. Dat betekent onder meer dat bedrijven en gezinnen wordt gevraagd om minder gas te verbruiken. 

Hoog tijd voor Europese solidariteit dus, dat vindt ook premier Alexander De Croo (Open VLD). Dat Duitsland zijn noodplan moet opschalen, legt volgens de eerste minister het grote probleem bloot: als dat land in de problemen zou komen en de Duitse industrie daardoor zou moeten worden stilgelegd, “zou dat een enorme impact hebben op de rest van Europa”

“Vandaar”, zo zei De Croo gisteren, "dat ik terugkom op een punt dat ik de voorbije maanden ook al gemaakt heb: nu moeten we eindelijk één energieblok zijn, gebruikmaken van een gemeenschappelijk aankoopbeleid en de handrem van het plafonneren van de prijzen achter de hand houden om te kunnen ingrijpen.” 

Eén Europees energieblok dus, maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Dat zegt ook Mathieu Blondeel, post-doctoraal onderzoeker in de geopolitiek van energie aan de Warwick Business School in het Verenigd Koninkrijk.

Blondeel wees er in "De ochtend" op Radio 1 op dat er al een Europees solidariteitsmechanisme bestaat. "In 2017 is er afgesproken dat als een lidstaat bevoorradingsproblemen heeft, de andere lidstaten verplicht zijn om bij te springen."

Tot daar de theorie, maar in de praktijk wordt dat heel moeilijk. "De Duitse afhankelijkheid van Russisch gas is zo groot. Een gemeenschappelijke aankoop van gas zou dat probleem in principe niet oplossen", weet Blondeel.

En herinner je je de coronacrisis? Toen beschermingsmateriaal in het begin van de crisis schaars werd, hielden lidstaten vrachtwagens tegen aan de grens met een ander Europees land. Het was ieder voor zich. "Op belangrijke momenten haalt het nationalisme vaak de bovenhand."

Moeten we de sancties tegen Rusland dan terugschroeven? "Onze sancties moesten de Russen pijn doen. De Russische bevolking zou op straat komen en eisen dat er een einde kwam aan de invasie van Oekraïne, maar dat is nauwelijks gebeurd."

"De sancties terugschroeven ligt héél moeilijk. Dat is politiek gezichtsverlies. De Russische president Poetin rekent er wel op dat Europa voorzichtiger wordt met sancties, nu Europa de grote gevolgen aan den lijve ondervindt", besluit Blondeel.

"Iedereen begrijpt dat als iedereen eerst aan zichzelf denkt, we samen ten onder gaan", meent premier De Croo. “Als we het nu niet gemeenschappelijk doen, gaan er ongelukken gebeuren. Dan zouden we de komende winter wel eens geconfronteerd kunnen worden met nog eens hogere prijzen en misschien zelfs tekorten." Volgens De Croo wordt er ook gedacht aan een speciale top rond energie. Grote akkoorden lijken dus vandaag nog niet in de sterren geschreven.

Naast energie ligt ook de hoge rente op tafel. Daarvoor schuift ook de topvrouw van de Europese Centrale Bank aan in Brussel, Christine Lagarde. De ECB heeft aangekondigd om de rente te verhogen, in de hoop de hoge inflatie (of grote prijsstijgingen) te keren.

De rente is in de aanloop naar de bekendmaking al beginnen te stijgen. Dat kan een probleem zijn voor landen met een hoge staatsschuld zoals België. Voor zulke landen wordt het namelijk moeilijker om hun schulden te herfinancieren (anders gezegd: geld lenen om hun leningen af te betalen).