Tekort opvangplaatsen pijnlijk duidelijk na lang weekend: geen plaats in Klein Kasteeltje voor 160 alleenstaande asielzoekers 

Ongeveer driehonderd mensen stonden vanmorgen aan te schuiven aan het aanmeldcentrum Klein Kasteeltje in Brussel om zich te melden als asielzoeker. Tientallen onder hen brachten er zelfs de nacht door - in tentjes of gewoon op straat - in de hoop om vandaag een plaatsje te kunnen bemachtigen in het centrum.

Hulpverleningsorganisaties klagen al langer over de trage verwerking van de asieldossiers en het tekort aan opvangplaatsen. De voorbije weken en maanden waren er dan ook regelmatig lange rijen aan het Klein Kasteeltje, maar vanwege de nationale feestdag en het verlengd weekend was het opvangcentrum de voorbije vier dagen gesloten en was het er vanmorgen extra druk.

“Rond 7.30 uur stonden zo'n 260 mensen te wachten aan het Klein Kasteeltje", vertelt Thomas Willekens, beleidsmedewerker bij Vluchtelingenwerk Vlaanderen, in "De ochtend" op Radio 1. Het ging op dat moment om ongeveer 150 alleenstaande mannen en 110 mensen in gezinsverband: dat zijn dan vrouwen, kinderen en hun partners. Het merendeel van de asielzoekers komt uit Afghanistan, Syrië en de Palestijnse gebieden.

De deuren van het aanmeldcentrum gingen om 8.30 uur open en tegen 10 uur waren alle niet-begeleide minderjarigen (een 40-tal) en de meeste gezinnen binnen. Sommige van die gezinnen konden niet onmiddellijk geholpen worden en kregen een afspraak om later vandaag terug te komen. De alleenstaande mannen werden niet binnengelaten, ze kregen ook geen afspraak en zullen later deze week moeten terugkomen.

Het is wettelijk verplicht om elke asielzoeker bed, bad en brood te geven tot hun asieldossier is behandeld, maar die opvang wordt bijna dagelijks geweigerd aan alleenstaande mannen omdat er niet voldoende vrije plaatsen zijn in de opvangcentra. 

Om aan de schrijnende situatie iets te doen, begon Vluchtelingenwerk Vlaanderen begin dit jaar naar de rechtbank te trekken. Fedasil, dat instaat voor de opvang van asielzoekers, werd dit jaar al meer dan 740 keer veroordeeld omdat het opvang aan die alleenstaande mannen weigert.

De situatie van die mannen is schrijnend, vertelt Thomas Willekens op Radio 1. Zij proberen vaak al weken binnen te geraken in het centrum, maar komen steeds pas als laatste aan de beurt . "Eerst is het aan de minderjarigen, daarna aan de gezinnen en alleenstaande vrouwen." Als er dan nog plaatsen vrij zijn, mogen tot slot ook de alleenstaande mannen nog een asielaanvraag indienen.

Op drukke dagen zoals vandaag is dat meestal niet het geval en vallen ze uit de boot. Niet alleen opvangcentra, maar ook de vluchtelingenorganisaties of daklozenopvang kampen met een tekort aan bedden. "Daardoor belanden die alleenstaande mannen gewoon opnieuw op straat", verduidelijkt Willekens.

 "Op dat moment wacht de middenveldorganisaties de taak om hen uit te leggen dat zij vandaag niet zullen geholpen worden, dat is uiteraard niet de welkomstboodschap die zij hadden verwacht."

In tweede instantie worden ze doorverwezen naar andere plekken waar ze terecht kunnen - zoals de humanitaire hub in Brussel, waar er koffie en internet is - maar de nacht zullen ze opnieuw moeten doorbrengen op straat. "Waar ze precies slapen weten we eigenlijk niet", aldus Willekens. "Vaak is dat in stations en wie geluk heeft vindt misschien een slaapplaats via het platform BXLRefugees, maar ook dat platform kampt met een enorm plaatsgebrek."

Staatssecretaris voor Asiel en Migratie Nicole de Moor (CD&V) erkent dat er een probleem is. "Het klopt dat er te weinig plaatsen zijn en dat alleenstaande mannen vaak langer moeten wachten, maar wij kiezen er voor om de meest kwetsbare mensen eerst op te vangen en daarom krijgen families met kinderen voorrang", zegt ze in "De ochtend" op Radio 1.

De Moor geeft wel aan dat het niet de bedoeling is dat mensen op straat slapen en dat er maatregelen worden genomen om iedereen zo snel mogelijk te helpen. "De voorbije maanden hebben we al 4.000 bijkomende opvangplaatsen gecreëerd over verschillende sites in Vlaanderen, Wallonië en Brussel en begin augustus komt er een nieuw noodopvangcentrum in Berlaar met nog eens 750 plaatsen."

"Te laat en te weinig", klinkt het daarover bij de hulporganisaties. Vluchtelingenwerk Vlaanderen wijst erop dat zij al sinds oktober vorig jaar vragende partij zijn voor dat noodopvangcentrum en dat het er pas begin augustus zal zijn. "Die 750 plaatsen zullen ook niet onmiddellijk beschikbaar zijn, dat zal in fases gebeuren", aldus Thomas Willekens. 

Op korte termijn pleit hij daarom voor nog meer opvangplaatsen en op lange termijn moet er volgens hem gewerkt worden aan het versnellen van de procedures. "Op dit moment is er een achterstand van zo’n 13.000 dossiers en ik vang verhalen op van mensen die al anderhalf jaar in procedure zijn. Tijdens die periode hebben zij recht op opvang, wat wil zeggen dat er in de opvangcentra op dit moment weinig uitstroom is en er dus ook weinig nieuwe mensen kunnen bijkomen.”

Aan het versnellen van die procedures wordt al gewerkt, zegt De Moor op Radio 1. "De overheid neemt extra personeel aan en heeft ook procedures aangepast zodat die nieuwe personeelsleden sneller in dienst kunnen treden. Er is een positieve vooruitgang en we zullen dat ook zien in de cijfers. Als mensen minder lang in de opvang moeten verblijven, hebben we ook minder plaatsen nodig."

Daarnaast wil De Moor ook maatregelen nemen om de instroom van asielzoekers te beperken. "We zien dat meer dan 50 procent van de mensen die in België een asielaanvraag indienen, dat ook al in een ander Europees land deden", vertelt ze. "Niet alleen in Bulgarije of Griekenland, maar ook in buurlanden."

“Er bestaan op dit moment al procedures en regels om ervoor te zorgen dat die mensen kunnen teruggestuurd worden naar Nederland, Frankrijk of Duitsland als ze daar al een aanvraag hadden ingediend. We moeten dat dan ook effectief wel doen, zoniet gaan we de situatie inderdaad niet kunnen oplossen door enkel opvangplaats bij te creëren.”

En ook op andere vlakken kunnen er maatregelen genomen worden om de instroom te beperken, denkt de staatssecretaris. "De top 5 van nationaliteiten van mensen die asiel aanvragen in ons land is al enkele jaren stabiel: Afghanistan staat daar nog steeds met stip op 1 en we zien ook al jaren veel mensen uit Palestina, Syrië en Eritrea."

"Maar de voorbije weken dook Burundi plots op in die top 5, terwijl dat aandeel in andere landen nog verwaarloosbaar is. Burundi staat ondertussen al op nummer 2 bij ons. Dan is het ook belangrijk om te weten te komen waarom zoveel mensen uit dat land naar België willen komen en welke maatregelen we kunnen nemen", besluit De Moor.