Wetenschapper uit Gent doet eerste Belgische ontdekkingsreis naar Zuidpool na 125 jaar over

Op 19 december vertrekt een internationaal team van Duitse, Britse en Amerikaanse wetenschappers op een expeditie van 11 weken naar Antarctica. Matthias Troch van de Universiteit Gent is glaciaal geoloog en reist ook mee om te onderzoeken hoe gletsjers smelten om de gevolgen van de klimaatopwarming te leren kennen en te voorspellen. De reis is extra bijzonder omdat het onderzoeksteam de route volgt van de RV Belgica: de allereerste Belgische ontdekkingsreis naar de Zuidpool, 125 jaar geleden. Troch zal de hele tocht lang een blog bijhouden om de verschillen tussen de expedities in de verf te zetten. 

De Belgische expeditie van 125 jaar geleden spreekt tot de verbeelding. De omstandigheden en de technologie toen waren helemaal anders. "Expeditieleider Adrien de Gerlache en zijn team hebben toen een heroïsche tocht afgelegd. Ze zijn vastgelopen met hun schip in het poolijs en hebben uiteindelijk een jaar lang op Antarctica doorgebracht. De bemanning heeft het bijna allemaal overleefd en de crew heeft ook heel relevante wetenschappelijke info bijgehouden. Het waren pioniers", zegt Troch. De nieuwe expeditie gebeurt met een ijsbrekeronderzoekschip, net om een soortgelijk scenario te voorkomen. 

De allereerste Belgische poolexpeditie is weinig bekend bij het grote publiek. Toch is het een verhaal dat de moeite waard is om opnieuw te vertellen. In de eerste plaats zegt het heel veel over de vindingrijkheid van de toenmalige ontdekkingsreizigers en wetenschappers. Ze moesten, tijdens de winter van 1898, overleven in een oneindige poolnacht bij ijskoude temperaturen. Vers voedsel was schaars en dus moest er ook gejaagd worden. Alles was goed om te overleven, zelfs pinguïn- of zeehondvlees. 

Ook de wetenschappelijke verdienste was groot. "Het is de allereerste internationale expeditie naar de Zuidpool ooit. Het team kon, ook tijdens die slechte omstandigheden, een jaar lang de weersomstandigheden op Antarctica opmeten. Het is nog altijd een erg belangrijke dataset. Daarnaast hebben ze ook het westelijke deel grotendeels in kaart gebracht. De crew bestond trouwens uit mensen zoals Frederic Cook en Roald Amundsun. Zij gingen later hun eigen weg en ontdekten nog veel meer", zegt Troch. De Koninklijke Belgische Bibliotheek heeft naar aanleiding van de verjaardag een hele reconstructie van de reis gemaakt op de website met prachtige foto's, tekeningen en notities. 

De nieuwe expeditie zal er minder heldhaftig aan toe gaan dan 125 jaar geleden. "We zullen het warmer hebben, want het is er nu zomer én we zitten op een schip. De zee buffert de grootste kou", legt Troch uit. Er is ook voldoende vers voedsel, zelf aan het jagen gaan zal dus niet nodig zijn. De reis zal dus comfortabeler zijn. 

Het team haalt niet alleen herinneringen op aan die bijzondere eerste expeditie. Ze voeren ook nieuwe en belangrijke onderzoeken uit. "We gaan stalen nemen van de zeebodem voor Antarctica. Daar vinden we sporen terug van eeuwenoude gletsjers. Op basis van die sporen willen we weten hoe gletsjers vroeger zijn gesmolten. Die data willen we vergelijken met vandaag om te zien of we nu inderdaad in een unieke periode zitten of niet. Het kan helpen om te voorspellen hoe de toekomst eruitziet. Als het ijs van de westelijke kant van Antarctica smelt, stijgt de zeespiegel wereldwijd met 3 meter", zegt Troch.  

Er is niet alleen gletsjeronderzoek, andere wetenschappers doen ook experimenten en metingen. De crew bestaat overigens uit nog twee Belgen: marien biologe Gerlien Verhaegen reist mee als onderzoeker voor een Duits instituut, de Antwerpse filmmaker Meltse Van Coillie gaat mee om alles te documenteren. Het team houdt een blog en een videodagboek bij. De expeditie start op 19 december en loopt begin maart af.