Europese klimaatwet verbiedt nieuwe diesel- en benzinewagens vanaf 2035

Tunnels die ruiken naar uitlaatgassen en de geur van benzine in tankstations: binnen afzienbare tijd zal het tot het verleden behoren. Want de kogel is nu echt door de kerk. Vanaf 2035 mogen nieuwe wagens en bestelwagens die in Europa verkocht worden, geen gram CO2 meer uitstoten. Onderhandelaars van het Europees Parlement en de 27 lidstaten hadden daar in oktober vorig jaar al een politiek akkoord over bereikt. Dat akkoord is in een wettekst gegoten, en daarover heeft het parlement vandaag gestemd. De wet is aangenomen met 340 stemmen voor en 279 tegen. 

Er is ook een tussentijds doel bepaald. Tegen 2030 moeten personenwagens 55 procent minder uitstoten, en bestelwagens 50 procent. Die doelstellingen kaderen in de Fitfor55-ambities, die de uitstoot van broeikasgassen in Europa tegen 2030 met 55 procent moeten verminderen.

In de praktijk komt het erop neer dat er in 2035 zo goed als geen diesel- of benzinewagens meer verkocht zullen worden in Europa. Voor de fabrikanten van luxe- en nichewagens is een zogenaamd “Ferrari-amendement” opgenomen in de wet. Bedrijven die minder dan 10.000 wagens per jaar maken, kunnen nog tot 2036 onderhandelen over minder strenge voorwaarden.

Opvallend: de europarlementariërs van CD&V en N-VA stemden voor de wet, terwijl hun fracties (respectievelijk de Europese Volkspartij en de Europese Conservatieven en Hervormers) overwegend tegen stemden. 

Europees parlementslid Tom Vandenkendelaere (CD&V) is enthousiast over de nieuwe wet. "Onze wagens zijn waarschijnlijk hét meest sprekende voorbeeld van de vergroening die op ons afkomt. Met het Fit for 55-akkoord wordt de weg naar een klimaatneutraal Europa straks tot op onze oprit zichtbaar." Ook Hilde Vautmans (Open VLD) steunt het voorstel, omdat de automobielindustrie "heel belangrijk is in Europa. En we zien dat de concurrenten, zoals China, volop inzetten op elektrische wagens. Dan moet Europa kunnen volgen".

De nieuwe wet is goed nieuws voor het klimaat. In 2020 was de transportsector nog goed voor een kwart van alle CO2-uitstoot in Europa. 

“Dit is een absolute doorbraak in het Europese klimaatbeleid”, zegt William Todts. Hij is de directeur van de ngo Transport & Environment, die zich inzet voor duurzamer verkeer en transport. “Auto’s elektrisch maken, is de beste manier om de CO2-uitstoot terug te dringen.”

Ook de autosector zelf is mee. Belangrijk, want zij zullen de wagens uiteindelijk moeten maken. “De EU heeft een historische beslissing genomen, absoluut”, beaamt Sigrid de Vries van de Europese vereniging van autofabrikanten ACEA. “Dit betekent dat de auto-industrie volop moet overschakelen naar elektrisch.” En dat kan, volgens haar. “De voertuigen zijn er. Op dit moment zijn er al 40 modellen beschikbaar.”

Ook vicevoorzitter van de Europese Commissie Frans Timmermans gelooft erin. "We maken de beste auto's ter wereld, alleen zullen dat in de toekomst elektrische auto's zijn. Wij moeten die omslag ook maken. Als we blijven hangen in het verleden, dan nemen de Indiërs, de Chinezen en de Amerikanen de hele auto-industrie over."

Maar zal iedereen die omschakeling kunnen betalen? De doorsnee elektrische auto is nog steeds duurder dan een diesel- of benzinewagen.

Net daarom stemde europarlementariër Gerolf Annemans (Vlaams Belang) tegen de wet, die hij "groene waanzin" noemt. Hij vreest dat wagens onbetaalbaar zullen worden. "Allemaal leuk als je een wagen van 80.000 euro kan betalen en daar een belastingvrijstelling voor kan krijgen. Maar je bent een hele categorie van mensen aan het afsluiten van autobezit en individueel vervoer." 

Maar deze wet moet elektrische wagens net goedkoper maken, zegt Todts (T&E). “Je gaat autofabrikanten verplichten om miljoenen elektrische wagens te bouwen, in plaats van tienduizenden. Op die manier vergroot de schaal en gaan de kosten naar beneden. Zoals Henry Ford honderd jaar geleden de verbrandingsmotor voor iedereen toegankelijk maakte, zo zal massaproductie dat nu voor de elektrische wagen doen.”

De sector zelf is iets voorzichtiger. Batterijen worden minder snel goedkoper dan lang gedacht. En sinds de oorlog in Oekraïne zijn ook stabiele energieprijzen niet meer vanzelfsprekend. “Elektrische wagens zullen absoluut voordeliger worden”, zegt de Vries (ACEA), “maar het zal nog wel even duren. Nieuwe technologie is altijd duurder. Hoe lang? Ik heb geen kristallen bol, maar zeker nog een aantal jaren.”

Blijft de vraag of we klaar zijn voor die grote omslag naar elektrisch rijden. Hebben we bijvoorbeeld wel genoeg laadpunten?

Het aantal laadpalen groeit alleszins gestaag. Eind vorig jaar waren er net geen 480.000 laadpunten in heel Europa. Daaronder vallen laadpunten van alle types: “gewone” laadpunten en (ultra)snellaadpunten, maar ook publieke en semi-publieke (die bijvoorbeeld op een bedrijventerrein staan). Anderhalf jaar geleden telde Europa er nog niet eens half zoveel. 

De situatie verbetert dus, maar is nog steeds niet ideaal. Zo zijn de laadpunten niet gelijk verdeeld over het Europese grondgebied. Drie landen zijn samen goed voor meer dan de helft: Nederland, Duitsland en Frankrijk. “Echt ondermaats”, oordeelt de Vries.

België staat op de zevende plaats met 24.000 laadpunten. “Niet slecht, maar voor een rijk land zou dat beter kunnen.” 

Vanwaar dat grote verschil met onze noorderburen, de Nederlanders? “Zij zijn koploper omdat ze iets vroeger begonnen zijn”, erkent Lydia Peeters, Vlaams minister van Mobiliteit en Openbare Werken (Open VLD). 

Toch wijst ze erop dat Vlaanderen er sneller bij was dan Wallonië en Brussel. Het grote merendeel van de Belgische laadpunten staat in Vlaanderen. “We zijn volop klaar voor de nieuwe Europese plannen. We zien ook dat het heel snel gaat. Begin 2021 hadden we een kleine 5.000, nu al 19.000. En we hebben heel ambitieuze plannen: 35.000 laadpunten tegen 2025 en 100.000 tegen 2030.”

Op twee vlakken toont Vlaanderen zich zelfs ambitieuzer dan Europa. Zo mikt Peeters op (snel)laadpalen om de 25 kilometer op drukke verkeersassen, terwijl Europa het bij 60 kilometer houdt. Dat heeft te maken met ons dichte wegennet, en de (vele) tankstations die er nu al zijn en een ideale plek zijn om laadpunten te installeren.

Maar Vlaanderen wil ook al in 2029 stoppen met de verkoop van wagens met verbrandingsmotoren. Dat is zes jaar vroeger dan de Europese plannen. Op aandringen van Vlaanderen heeft België die doelstelling uit het Vlaams klimaatplan overgenomen. Ons land vraagt nu, samen met enkele andere lidstaten zoals Luxemburg en Denemarken, aan de Europese Commissie om te onderzoeken hoe ambitieuze lidstaten sneller kunnen gaan.

Eigenaars van elektrische wagens zullen dat toejuichen. Bij de organisatie EV Belgium klinkt het dat de Vlaamse doelstelling voor 2025 “realistisch” is, maar dat het vooral zal gaan om wat er nà 2025 gebeurt.

“De wereld is aan het veranderen”, waarschuwt woordvoerder Jochen De Smet. In 2026 verdwijnt immers het fiscale voordeel voor bedrijfswagens op diesel of benzine. En daar spelen die bedrijven nu al op in. “We zien dat ze zich nu al voorbereiden op een volledige switch vanaf 1 juli dit jaar. Bedrijfswagens maken op dit moment 60 procent uit van alle nieuwe voertuigen die in Vlaanderen verkocht worden. Dan weet je dat het aantal laadpunten heel snel de hoogte in moet. Dat zie ik vóór 2025 niet meer gebeuren.”

Volgens minister Peeters is er geen reden voor ongerustheid, en zit Vlaanderen op schema. “Voor personenwagens is er geen versnelling nodig. Voor vrachtwagens en goederentransport wel. Daar is de transitie volop bezig en willen we nog een tandje bijsteken.”

De auto-industrie zal het alvast graag horen. Bij ACEA benadrukken ze dat het werk met deze nieuwe Europese wet nog niet af is. Integendeel. “Het begint pas. We hebben met zijn allen heel ambitieuze plannen vastgelegd op papier, en die moeten we nu in praktijk brengen. Dat zal niet vanzelf gaan, het zal ongetwijfeld schuren. Maar het is nodig, de industrie is er klaar voor en wil hard vooruit. Maar het is niet alleen aan ons. We zullen dit samen moeten doen.”