Nieuwe pil maakt zaadcellen tijdelijk verlamd: nu echt een stap dichter bij anticonceptie voor mannen?

Voor mannen bestaan er momenteel nog altijd maar twee voorbehoedsmiddelen: het condoom en sterilisatie (vasectomie). Maar dat laatste is vrij ingrijpend en in principe definitief. Daarom zoeken wetenschappers al lang naar een anticonceptiepil voor mannen. De voorbije jaren verschenen al meermaals "veelbelovende" studies in dat onderzoek, maar dat kon nog nooit tot een concrete doorbraak leiden.

De meeste onderzoeken tot nu toe richtten zich op medicatie die een invloed had op de ontwikkeling van sperma (mannelijke zaadcellen). Maar omdat zaadcellen continu worden aangemaakt, zouden mannen vooraf al enkele maanden behandeld moeten worden. De behandeling beïnvloedde ook de hoeveelheid testosteron (mannelijk geslachtshormoon) in het lichaam. Bovendien traden in de studies veel bijwerkingen op.

Amerikaanse onderzoekers zeggen nu nieuwe, minder ingrijpende medicatie te hebben ontwikkeld. Die zorgt ervoor dat sperma enkele uren "verdoofd" wordt, dat het met andere woorden niet meer kan "zwemmen" en dus geen eicel kan bereiken. De pil is niet-hormonaal en kan een uur voor seksueel contact worden ingenomen. Er is dus geen maandenlange behandeling vooraf nodig. In de eerste studies bij muizen is de pil al succesvol gebleken. Wat onderzoekers -jawel- het woord "beloftevol" doet gebruiken.

De onderzoekers focusten zich op een specifiek eiwit, soluble adenylyl cyclase (sAC). Dat is een zogenoemd signaaleiwit dat instaat voor de communicatie binnen cellen. De experimentele pil die de onderzoekers ontwikkelden, remt of blokkeert de werking van sAC.

De allereerste experimenten op muizen tonen dat de pil wel degelijk effect heeft. Onderzoekers zagen dat een enkele dosis ervan zaadcellen voor, tijdens en na de paring onbeweeglijk maakte. Het effect hield ongeveer drie uur aan. Na 24 uur leek het volledig uitgewerkt te zijn en zwommen de nieuw aangemaakte zaadcellen weer normaal.

Het onderzoek zit nog in een zeer prille fase, maar wetenschappers zijn alvast voorzichtig positief. "Het houdt de belofte in van makkelijk te gebruiken, niet-onomkeerbare anticonceptie voor mannen", zegt dokter Melanie Balbach van het onderzoekinstituut Weill Cornell Medicine in New York.

De volgende stap is dat de pil wordt uitgetest op konijnen. Als alle onderzoeksfases positief geëvalueerd blijven worden, volgen er ook studies bij mensen. Als die aantonen dat de pil ook effectief is bij mannen, zouden ze anticonceptie hebben die ze enkel hoeven te gebruiken als het nodig is. Ze kunnen dus op dagbasis beslissingen nemen over hun vruchtbaarheid.

"Er is grote nood aan effectieve, omkeerbare, orale anticonceptie voor mannen. Hoewel in de loop der jaren meerdere methodes getest zijn, is er nog geen enkele op de markt gekomen", zegt Allan Pacey, professor andrologie aan de Britse University of Sheffield, aan de BBC. Hij was niet betrokken bij het onderzoek.

"De aanpak die ze hier beschrijven, om een eiwit uit te schakelen dat cruciaal is voor de beweeglijkheid van sperma, is een revolutionair idee. Het feit dat het zo snel werkt en dat het zo snel kan worden teruggedraaid, is really quite exciting." "Echt heel opwindend", letterlijk vertaald. De woordspeling komt niet van ons.  

"Als de onderzoeksresultaten bij muizen ook bij mensen vastgesteld kunnen worden, zou dit wel eens de mannelijke anticonceptie kunnen zijn waarnaar we aan het zoeken zijn", zegt Pacey. Al zal het in de praktijk dan nog meerdere jaren duren voor zo'n pil dan echt op de markt komt.