Na Oekraïne richt Rusland zijn pijlen op Moldavië: president Sandu vreest Russische staatsgreep

Moldavië is een klein en erg arm land. Sinds de oorlog in Oekraïne is de druk op het land alleen nog maar toegenomen. Naar verhouding ving het land de meeste Oekraïense vluchtelingen op van Europa. Door de moeilijke relatie met Rusland is de spanning er te snijden. Zeker nu het parlement er een pro-Europese regering heeft aangesteld.

Moldavië heeft al langer een moeilijke relatie met Rusland. Sinds het uiteenvallen van de Sovjet-Unie kent de relatie tussen de twee landen hoogtes en laagtes. Een van die spanningspunten is Transnistrië, een smalle strook land die zich afscheurde van Moldavië, maar internationaal gezien nog steeds erkend wordt als een onderdeel van het land. Rusland steunt die zelfverklaarde onafhankelijke republiek wél. Het land leverde tijdens de oorlog van Transnistrië in 1990 zelfs militaire steun aan de Moldavische separatisten.

Toch kent de relatie tussen Rusland en Moldavië ook hoogtepunten. In 1997 bijvoorbeeld. Toen ondertekenden de twee landen het memorandum van Moskou, een militaire samenwerking die een einde moest maken aan het conflict. Later volgde ook een overeenkomst voor economische samenwerking. Rusland verbond zich er ook toe om zich uit Transnistrië terug te trekken, wat tot op vandaag niet is gebeurd. Wat later opnieuw tot spanningen leidde...

Vandaag bevindt de relatie tussen de twee landen zich opnieuw op een dieptepunt. De nieuwe president van Moldavië, Maia Sandu, is uitgesproken pro-westers en pro-Europees. Sinds de Russische invasie van Oekraïne zoekt de president nog meer toenadering tot het Westen. Dat zint het bestuur in Moskou niet. De druk op Moldavië wordt daardoor nog meer opgevoerd. 

Rusland, dé partner van Moldavië als het gaat om gasleveringen, chanteerde de regering door te dreigen met het volledig afsluiten van die leveringen. Daardoor is de inflatie er torenhoog. "Moldavië is erg afhankelijk van die Russische energie", legt Jan Balliauw, Oost-Europakenner bij VRT NWS, uit. "Momenteel hebben ze niet echt andere mogelijkheden. Toen ik er vorig jaar was, zag je al dat de gasprijzen enorm gestegen waren."

Enkele pro-Russische bewegingen in het land wakkerden de onvrede in Moldavië nog verder aan. De druk op de overheid werd onhoudbaar. Eind vorige week stapte de regering op. Premier Natalia Gavrilita was met haar kabinet anderhalf jaar aan de macht. Ondertussen heeft het parlement een nieuwe premier aangesteld: Dorin Recean, een partijgenoot van zijn voorganger. Hij beloofde de economie van Moldavië nieuw leven in te blazen én de koers richting Europees lidmaatschap voort te zetten. 

Volgens de president van Moldavië is het plotse aftreden van de regering geen toeval. Ze meent dat het een door Rusland georkestreerde aanval is op de democratie in haar land. Er zou een plan op tafel liggen om regeringsgebouwen te bestormen, topambtenaren te gijzelen en een bestuur te installeren dat wél naar de pijpen van het Kremlin danst. Daardoor is de spanning in het land te snijden...

Dat bleek ook dinsdag. Toen werd het volledige luchtruim afgesloten vanwege een onbekend vliegend object. De Moldavische media spraken van meerdere drones, de Moldavische parlementsvoorzitter hield het bij een "Russisch vliegend object". Rusland ontkent de aantijgingen van de president. Volgens het Kremlin zijn haar uitspraken ongegrond. 

"Voor de Moldaviërs komt de oorlog wel erg dichtbij", getuigt Jan Balliauw. "Toen ik vorig jaar het land bezocht, kon je in de verte ontploffingen horen en zien. De Oekraïense stad Odessa, die toen dreigde te vallen, ligt slechts op enkele uren rijden van de Moldavische hoofdstad Chisinau."

"Het is een arm en erg klein land", legt Balliauw uit. "Ze hebben nauwelijks een leger. Bovendien is er ook nog steeds een grote pro-Russische stroming. Russisch blijft ook nog altijd de tweede taal. Toch is Moldavië ook nauw verbonden met Roemenië. Van daaruit kunnen ze eventueel wel steun krijgen. En dat is nodig, want het land is an sich te klein om zich te verweren. Het enige verweer dat ze op dit moment hebben, is hun neutrale status."