Internationaal Energieagentschap luidt alarmbel: energiesector slaagt er niet in methaanuitstoot terug te dringen

Soms zegt de kop van een rapport alles. Neem nu die van het methaanrapport dat het Internationale Energieagentschap IEA vandaag presenteerde. Daarin becijfert het IEA hoeveel van het broeikasgas methaan de energiesector in 2022 uitstootte. "De uitstoot van methaan bleef in 2022 hardnekkig hoog, en dat terwijl het goedkoper is dan ooit om hem terug te dringen door de torenhoge energieprijzen", titelt het IEA.

In 2022 belandde er 135 miljoen ton methaan in de atmosfeer bij de winning, productie en verfijning van gas, olie en kolen. Dat is maar net iets minder dan de recordhoeveelheid die in 2019 werd uitgestoten. Daarmee is de energiesector goed voor 40 procent van alle menselijke methaanuitstoot. Alleen de landbouw stoot nog meer uit.

De resultaten tonen aan dat "er wel wat vooruitgang wordt geboekt, maar dat de uitstoot nog altijd veel te hoog is en niet snel genoeg omlaag gaat", concludeert IEA-topman Fatih Birol. "Er is gewoon geen excuus voor, zeker als je weet dat methaanuitstoot terugdringen een van de goedkoopste manieren is om de opwarming van de aarde op korte termijn te beperken."

Waar komt dat methaan nu allemaal vandaan? Uit lekkende gasinstallaties en pijpleidingen bijvoorbeeld. Aardgas bestaat voor het grootste deel uit methaan. Maar het komt ook vaak vrij wanneer er olie opgepompt wordt, en uit koolmijnen. In 2022 registreerde het IEA 500 zogenaamde superemitting events (zeg maar superlekken) aan olie- en gasinstallaties, en nog eens 100 lekken bij koolmijnen. 

Vooral die mijnen zorgen voor problemen. Bij olie en gas is het nog vrij eenvoudig om methaan op te vangen. Bij mijnen is dat veel minder het geval, doordat de methaanconcentraties in de lucht er veel kleiner zijn. Er lekt methaan weg wanneer koollagen blootgelegd worden. Dat methaan wordt weggepompt uit de mijngangen voor de veiligheid van de mijnwerkers. Maar ook nog lang nadat een mijn uit gebruik genomen is, blijft er nog methaan weglekken. Op die manier zijn mijnen goed voor een kwart van alle methaanuitstoot in de energiesector. Dat is dus een tiende van alle menselijke uitstoot, als we even doorrekenen op het cijfer van hierboven.

Om een idee te geven over hoeveel methaan we het precies hebben, maakt het IEA de vergelijking met het lek in de Nord Stream-pijpleiding. Die pijplijn van Rusland naar Europa werd eind september gesaboteerd. Daarbij kwam een enorme hoeveelheid methaan in de atmosfeer terecht. Wel, wereldwijd stoten alleen al de olie- en gassector elke dag evenveel methaan uit.

IEA-topman Fatih Birol toonde zich scherp voor "zijn" energiesector. "Veel bedrijven maakten vorig jaar forse winst door de wereldwijde energiecrisis", merkte hij op. 100 miljard dollar zou al volstaan om 75 procent van de methaanuitstoot door de olie- en gassector terug te dringen. Dat is nog geen 3 procent van de totale omzet, rekende Birol voor. Hij riep de producenten van fossiele brandstoffen én overheden op om harder hun best te doen, en snel.

De industrie zou er zelf nog iets aan kunnen verdienen ook. Nu gaat al dat weglekkende methaan verloren. Maar het IEA schat dat driekwart van de 260 miljard kubieke meter methaan die jaarlijks weglekt in de olie- en gasindustrie nu al afgevangen en verkocht zou kunnen worden, zonder dat er nieuwe technologieën voor nodig zijn. Dat is meer dan de hoeveelheid Russisch gas die de EU importeerde voor de oorlog in Oekraïne begon. 

Toch zal de sector het probleem niet uit eigen beweging oplossen, vreest Birol. Daarvoor kost het gewoon nog te veel geld om lekken weg te werken. Daarom moeten overheden zorgen voor "de juiste mix van wortels en stokken", vindt hij. Begrijp: bedrijven die zich inzetten belonen waar het kan, en straffen waar het moet.

Maar hoe moet dat dan precies gebeuren, die lekken wegwerken? Zeker in de mijnbouw zijn de uitdagingen nog groot. Neem bijvoorbeeld gigantische open mijnen, waar methaan uit weglekt, of afgedankte ondergrondse mijnen. Hoe hou je dat tegen?

Ook daar boog het IEA zich deze maand over, in een rapport dat specifiek is opgesteld als leidraad voor overheden die worstelen met die vraag. Je kan mijnen die niet meer in gebruik zijn onder water zetten of verzegelen, stelt het IEA voor. Bij mijnen die wel nog gebruikt worden, kan je het methaan dat sowieso wordt weggezogen uit de mijngangen afvangen aan de ventilatiegaten. En bij nieuwe mijnen kan je het methaan wegzuigen nog voor de mijn in gebruik genomen wordt. En als het echt niet anders kan, kan je het ontsnappende methaan affakkelen. Dan wordt het al minder schadelijk voor het klimaat.

Maar opnieuw: dat zijn ingrepen die een eigenaar van een mijn veel geld kosten, zeker voor een mijn die niet meer in gebruik is. Daar is dus een stok nodig, bijvoorbeeld in de vorm van een belasting op methaanuitstoot.

Het IEA put ook hoop uit de global methane pledge. Dat is een wereldwijd verdrag waar intussen 150 landen zich bij hebben aangesloten. Die zijn samen goed voor meer dan de helft van alle menselijke methaanuitstoot. De leden van het verdrag beloven dat ze die uitstoot tegen 2030 zullen terugdringen met 30 procent in vergelijking met 2020.

Dat methaanverdrag was een trofee van de VN-klimaattop in Glasgow, in 2021. Het IEA hoopt dat de volgende klimaattop opnieuw een stap vooruit kan betekenen, en dat de energiesector zijn methaanuitstoot daar ter sprake zal brengen. Die klimaattop vindt in november plaats in de Verenigde Arabische Emiraten - een belangrijke olieproducent, stipte het IEA nog fijntjes aan.