De vijf boeken van de week: autobiografie van Sam Bettens, columns van Mark Elchardus en boekje voor jonge ouders van Binu Singh  

Vandaag debuteert Sam Bettens met de autobiografie "All I am", die gelijktijdig in het Nederlands verschijnt onder de titel "Ik ben" (uitgeverij Das Mag). Bettens reflecteert hierin over de vele gedaantes en rollen die hij opneemt: rockster, transman, vader, stiefvader, Belgische Amerikaan, brandweerman, … 

Het boek gaat over alles wat Sam Bettens tot Sam Bettens heeft gemaakt. In "Goeiemorgen morgen" op Radio2 vertelt Bettens dat het boek schrijven een grote opdracht was, in vergelijking met het schrijven van een song. Het was een moeilijk proces, maar hij heeft er ook van genoten en heeft er nu een voldaan gevoel bij. 

Bettens - vijftig geworden - vertelt dat het een proces is dat nog steeds bezig is. Het boek schrijven werkte therapeutisch. In "Ik ben" komen alle facetten van wie hij is, alle dingen die hij belangrijk vindt, de obstakels die hij tegenkwam en hoe hij eruit gekomen is, aan bod. Hij is nu echt bezig met de dingen die hij wil doen in plaats van zichzelf te bewijzen.

Ook het hele verhaal over zijn transitie zit in het boek."Er hebben heel veel mensen mij geholpen en ik heb veel gehad aan het praten met anderen. Ik wil iemand zijn waar andere mensen écht iets aan hebben. Ik had dat allemaal graag op mijn 10de geweten. En ik ben heel tevreden met wie ik nu ben, met het leven dat ik gehad heb."

Er is nog één Sam Bettens die hij wil worden: die van een country-artiest, verklapt hij op Radio2. 

In "Vrijheid/Veiligheid"  (uitgeverij Ertsberg) selecteert Mark Elchardus een aantal columns die hij de voorbije vijf jaar schreef voor de krant De Morgen. Hierin deelt hij zijn visie op de veranderende samenleving, waarin de behoefte aan meer veiligheid ten koste van onze vrijheid gaat. 

Een trend die Elchardus waarneemt, is dat in de samenleving veiligheid boven vrijheid wordt gesteld. Hij verwijst naar de coronapandemie met de lockdown - waarbij verregaande vrijheidsbeperkende maatregelen werden genomen - de strengere bewaking van de Europese buitengrenzen tegen illegale migratie, scholen die de kinderen beschermen tegen te grote uitdagingen, faalangst en stress, en het afschermen van gevoeligheden. 

Het stelselmatig kiezen voor meer veiligheid zorgt voor nieuwe breuklijnen en polarisering, vindt Elchardus. "Niet alle mensen vrezen hetzelfde en vinden genomen maatregelen terecht." Die verdeling vertaalt zich ook op het politieke toneel. "Sommigen vrezen de gevolgen van de klimaatopwarming en willen verregaande maatregelen om dat te beperken en anderen vrezen omvolking en willen maatregelen om dat te beperken." 

In zijn columns haalt Elchardus ook uit naar "de dominante minderheid" die van oordeel is dat een groot deel van de bevolking hun manier van leven, denken, voelen moeten veranderen. "Dat bepaalde woorden niet meer mogen worden gebruikt, bepaalde ideeën niet meer mogen worden uitgedrukt en dat bepaalde gewoontes moeten verdwijnen. Een deel van die minderheid is wat men noemt “woke”, maar het is breder dan dat," vertelt Elchardus in "De afspraak". 

De weerstand daartegen zorgt voor een nieuw conflict en tegenstellingen in de samenleving. Elchardus' pleidooi: "Durven polemiseren en polariseren maar met respect voor elkaar, als echte democraten met onderbouwde argumenten en zonder beroep te doen op geweld!"

De Palestijnse schrijfster Adania Shibli komt eind maart naar het literaire Passa Porta Festival voor de voorstelling van haar net vertaalde roman "Een klein detail" (uitgeverij Koppernik). Het verhaal is gebaseerd op een gewelddadig incident in de Negev-woestijn in 1949. 

Het boek bestaat uit twee delen: een historisch en een hedendaags luik. Centraal staat de groepsverkrachting van een Bedoeïenenmeisje in 1949, een jaar na de oprichting van Israël. Israël claimt de grond van de Bedoeïenen in de Negev-woestijn, vlakbij de Egyptische grens. Tijdens de gevechten wordt een groep Bedoeïenen vermoord door soldaten uit een nabijgelegen kamp. Een naamloos meisje dat overleeft, wordt meegenomen naar het kamp en wordt daar herhaaldelijk verkracht.

Het tweede, hedendaagse luik gaat over een journaliste uit Ramallah die 25 jaar na datum de ware toedracht van de feiten wil achterhalen. Ze probeert als Palestijnse vanuit Ramallah naar de Negev-woestijn in Israël te gaan: een missie die uitmondt in een logistieke nachtmerrie. 

Brigitte Herremans, Midden-Oostenexperte en onderzoeker aan de UGent, vertelt op Klara dat ze het boek "briljant en een goed voorbeeld van traumaliteratuur" vindt. Het is een mix van fictieve en historische feiten, en leert de lezer over de problemen in Israël en Palestina. 

"In haar boek doet Shibli aan wat men “toponimicide” noemt: alle plaatsnamen zijn gewist in het verhaal. Hiermee geeft de auteur uitdrukking aan het gevoel van de Palestijnen dat zij en hun steden uitgewist zijn", aldus Herremans.  

De Nederlandse schrijver, filosoof en jurist Maxim Februari waarschuwt in zijn essay "Doe zelf normaal" (uitgeverij Prometheus) voor de toenemende digitalisering, artificiële intelligentie en de klimaatverandering die onze democratische rechtsstaat onder druk zetten. 

Volgens Februari zijn er momenteel twee belangrijke ontwikkelingen aan de gang. Er zijn enerzijds de opeenvolgende crisissen zoals de coronapandemie, klimaatverandering en terrorisme en anderzijds nieuwe technologieën op basis van artificiële intelligentie, QR-codes en apps die die crisissen proberen te bestrijden.

Hij geeft als voorbeeld de corona-apps, die zijn ontwikkeld door privébedrijven en het menselijk gedrag sturen. Deze apps registreren of je gevaccineerd bent en regelen de toegang tot gebouwen en evenementen. Juristen staan er huiverig tegenover omdat het een heel andere manier van identificatie is en van regels opleggen, die ook nog om de haverklap kunnen wijzigen. "De rechtstaat die we zo minutieus hebben opgebouwd en zo trots op waren, wordt bij het minste aan de kant geschoven", vertelt Februari op Radio 1. 

Die technologieën wisselen ook onderling gegevens uit waardoor overzicht houden over het systeem steeds lastiger wordt. De technologie wordt ook ontwikkeld door grote bedrijven die daar hun morele opvattingen in stoppen. "Je hebt er zelf minder zeggingschap over en de democratische controle erop wordt steeds minder. Dat is een bedreiging voor de democratie waarin een rechter moet zeggen: “Ik kan er niet over oordelen want ik krijg geen inzage in het systeem”," verduidelijkt Februari.

Ook de klimaatcrisis stelt de samenleving voor grote uitdagingen. De wetenschap komt met oplossingen die de rechten en vrijheden van de burgers opzij zetten om ze te beschermen. Februari verwijst hier naar de klimaatactivisten die via nieuwe communicatietechnologie direct met elkaar - elders - in gesprek gaan in plaats van in het parlement. Dat zorgt voor onrust in de democratie. "Wij moeten als burgers aan de polititieke partijen vragen dat ze hier toezicht op houden", vindt Februari.

Volgens kinderpsychiater Binu Singh zijn er te veel opvoedingsboeken die ons vertellen hoe we het allemaal moeten doen. Met "Van hart tot hart" (uitgeverij Pelckmans) schrijft ze niet nog een wetenschappelijke "knoest van een boek" maar een toegankelijk zakboekje voor kersverse ouders. 

Binu Singh is kinderpsychiater en bezieler van het dagziekenhuis kleine K in het Universitair Psychiatrisch Centrum KU Leuven, waar ouders en kinderen van 0 tot 6 terecht kunnen. 

"Alles begint met verbinding", vertelt Singh op Radio 1. Op een zachte, maar krachtige manier roept ze op om meer aandacht te hebben voor de eerste duizend dagen van het kind. Voor een kansrijke opvoeding is belangrijk dat de volgende basisbehoeften vervuld zijn: een veilig dak boven het hoofd, medische zorgen, genoeg eten en slaap, veiligheid in de vorm van stressregulatie en stimulatie - een kind groeit en ontwikkelt zich via interactie zijn met de omgeving - en plezierbeleving.

De eerste onmisbare duizend dagen spenderen kinderen vaak grotendeels in de kinderopvang, waar het nu crisis is.  "Wil je naar een veerkrachtige gezonde samenleving evolueren, dan moeten we onze jonge kinderen een kansrijke start geven en moeten we elke zorggever die rondom het jonge kind staat, dragen", schrijft Singh in haar boek. 

"We moeten de ouders dragen als samenleving, hen faciliteren om te geven wat het kind nodig heeft, de kinderopvangsector eren in hun belang als deel van de village - het dorp als bedding - en een onderwijssysteem dat tegemoetkomt aan de juiste stimulansnoden", licht Singh toe. Terug naar de basis dus waarbij een aantal volwassenen zich verbinden met het kind en die genoeg tijd en ruimte hebben om de basisbehoeften van het kind te vervullen.