Plasticvervuiling oceanen op nieuw record met 170.000 miljard stukjes aan de oppervlakte: "Dringend actie nodig"
De plasticvervuiling in onze oceanen heeft een nieuw hoogtepunt bereikt. Dat blijkt uit een recente studie die er ook nieuwe cijfers op plakt. De studie schat het aantal stukken (of deeltjes) plastic in de oppervlaktewateren van de oceanen alleen al op 170.000 miljard. Het gaat vooral om microplastics.
Vorig weekend was er nog een hoera-stemming over 's werelds oceanen. Toen werd onder de paraplu van de Verenigde Naties het UN High Seas Treaty gesloten, een internationaal akkoord om 30 procent van de oceanen te gaan beschermen. Maar dat er nog veel werk aan de winkel is, blijkt uit de nieuwe cijfers waarover het Amerikaanse tijdschrift PLOS One bericht:
- Er zouden ruim 171.000 miljard stukken/stukjes plastic ronddrijven in de oceanen
- Het gaat vooral om minuscule microplastics
- Het grootste deel is er beland sinds 2005, toen we nog "maar" aan 16.000 miljard zaten
- Als we al die plastic vervuiling zouden wegen, komen we aan 2,3 miljoen ton
- De vervuiling met plastics tijdens de voorbije 15 jaar was nooit zo hoog
- Als er niet sneller actie wordt ondernomen, kan het getal verdubbelen tot drievoudigen tegen 2040, want de consumptie van plastics zal blijven stijgen als de huidige trend zich doorzet
BEKIJK - Jana Asselman (mariene ecotoxicologie UGent): "Nanoplastics zijn mogelijk het gevaarlijkst":
Vooral na 2005 is het bijzonder hard gegaan. We hebben dringend oplossingen nodig
Om tot de schatting te komen, zijn tellingen gebeurd op bijna 12.000 verschillende plaatsen, 40 jaar lang (van 1979 tot 2019). Ook data van "vangsten" tijdens acties om de oceanen op te ruimen, zijn meegenomen.
Die data zijn vervolgens in een wiskundig model gestopt. Omdat het om schattingen gaat, hebben de auteurs een ruime marge genomen in hun resultaten: er drijven tussen 82.000 en 358.000 miljard plasticpartikels rond.
Lisa Erdle, een van de auteurs van de studie, zegt het vooral na 2005 bijzonder hard is gegaan, onder meer wegens een groot gebrek aan maatregelen om te voorkomen dat plastics als zwerfvuil in de natuur terechtkomen. "Tot 1990 zagen we geen duidelijke trend. Van 1990 tot 2005 schommelden de aantallen, maar vanaf 2005 tot nu ging het snel. Er is dan ook dringend internationale, politieke actie nodig", besluiten de auteurs in hun studie.
Microplastics zijn overal
Dat de plastic vervuiling groot is en een probleem vormt, was al langer bekend. Maar de nieuwste cijfers laten weinig aan de verbeelding over. Wetenschappers zien er een bevestiging in van wat ze al vermoedden. De vervuiling is een groot probleem voor onder meer dieren, die eraan kunnen sterven wanneer ze plastic verkeerdelijk zien als voedsel. Maar microplastics komen via vissen ook in onze voedselketen terecht, en zo opnieuw bij de mens. De vervuiling kan ook economische gevolgen hebben, bijvoorbeeld voor landen met idyllische stranden die bevuild raken door plastic afval.
Microplastics? De heel kleine deeltjes plastic - tussen 5 millimeter en 1 micrometer klein - ontstaan wanneer groter materiaal, zoals plastic flessen of verpakkingen langzaam afbreekt in kleinere deeltjes, door het zonlicht of door de dynamiek van het water. Als zij nog verder afbreken, worden het nanoplastics. Die zijn - potentieel - het gevaarlijkst voor onze gezondheid.
Microplastics zijn intussen doorgedrongen tot de meest afgelegen natuurgebieden, bijvoorbeeld aan de Noordpool of in de Himalaya. Omdat kleine plasticdeeltjes ook in de voedselketen of het drinkwater terechtkomen, zijn ze ook bij mensen gevonden, tot in onze longen en aderen.
Er komt een akkoord aan, maar wat komt er uit de bus?
Inspanningen om meer en beter te recycleren, hebben het probleem niet kunnen beteugelen. Vorig jaar is er onder de vleugels van de Verenigde Naties wel een breed internationaal akkoord gesloten om het probleem wereldwijd aan te pakken.
In Kenia is beslist om grondig na te denken over de hele keten, vanaf de productie, over het (vaak eenmalig) gebruik tot het wegwerpen. Inger Andersen, directeur-generaal van het Milieuprogramma van de VN, had het toen over "een triomf van de planeet aarde tegenover wegwerpplastics."
Tegen volgend jaar moet een pact zijn, in mei wordt er alvast verder over vergaderd. De auteurs waarschuwen ervoor dat het akkoord ambitieus genoeg zal moeten zijn. Er moet ook gefocust worden op het beperken van de instroom, want het weghalen van de bestaande vervuiling heeft anders maar weinig effect, zeggen ze.