CHECK- Hoeveel klimaatschade richt Delhaize werkelijk aan? De uitspraken van Anuna De Wever doorgelicht

In een video die Anuna De Wever op 4 mei op Twitter plaatste, focust de klimaatactiviste zich op het beleid van de supermarktketen Delhaize. Ze start haar video met de vraag "What the fuck is er daar aan het gebeuren?" en de opmerking dat "Delhaize geen sympathiek winkeliersfamilieke" is.  

De Wever gaat vervolgens verder met een aantal claims over de klimaatschade die de winkelketen zou aanrichten, de winst die het bedrijf daaruit zou halen en de gevolgen die het sociaal conflict voor de werknemers zou hebben. De video werd een dag nadien al meer dan 280.000 keer bekeken en lokte heel wat reactie uit.

Maar welke claims zijn waar en welke niet? We onderzochten ze.

Neen. De Wever heeft het enkel over supermarktketen Delhaize en dan klopt dat niet. Het klopt wel indien ze zou spreken over het moederbedrijf: de groep Ahold Delhaize. Ahold Delhaize heeft afdelingen en merken in zowel de Verenigde Staten, Europa als Indonesië, waaronder Albert Heijn en Bol.com. Volgens het jaarlijkse rapport van Ahold Delhaize zelf boekte het bedrijf in 2022 een omzet van 87 miljard euro. Daarmee nam de omzet van het bedrijf achter Delhaize toe: in 2021 bedroeg de omzet nog 75,6 miljard euro. Volgens ceo Frans Muller waren die "sterke prestaties te danken aan de Verenigde Staten".

Opgelet: omzet is niet gelijk aan winst. Volgens datzelfde rapport kon de Nederlandse multinational in 2022 rekenen op een winst van 2,5 miljard euro. Het jaar voordien was dat 2,2 miljard euro: een stijging van meer dan 13 procent.

Neen, ook hier maakt De Wever geen onderscheid tussen supermarktgroep Delhaize, het moederbedrijf Ahold Delhaize en supermarktgroep Albert Heijn, die ook deel uitmaakt van Ahold Delhaize. Het cijfer waarop De Wever zich baseert voor deze uitspraak, komt uit een rapport dat focust op Albert Heijn, en dus niet op Delhaize. 

Noch Delhaize, noch de groep Ahold Delhaize teelt bovendien zelf soja. Dat is dus kort door de bocht. Wel verkoopt Ahold Delhaize producten waarin soja uit Zuid-Amerika verwerkt zit. Op zijn website geeft Ahold Delhaize zelf toe dat het moeilijk is om te weten te komen waar de soja in hun producten precies vandaan komt. "Voor de merken van Ahold Delhaize is het duidelijk dat de grootste risico's verbonden zijn aan soja uit Zuid-Amerika", klinkt het.

Omdat soja wordt geassocieerd met grootschalige ontbossing en de grondstof niet altijd traceerbaar is, koopt Ahold Delhaize duurzaamheidscertificaten aan die sojaproducenten ondersteunen. Deze certificaten dekken de volumes soja af die Ahold Delhaize gebruikt. Of dat werkelijk zo is, kunnen wij niet controleren. Ahold Delhaize beweert op termijn geen soja meer te willen in zijn producten als die heeft bijgedragen aan ontbossing.

Uit onderzoek van het studiebureau Profundo in opdracht van Greenpeace Nederland uit 2020 blijkt echter dat de weg nog lang is. Albert Heijn – dat tot de Ahold Delhaizegroep behoort – verdient volgens die studie van alle Nederlandse bedrijven verreweg het meest aan geïmporteerde Braziliaanse soja, naar schatting zo'n 40 miljoen euro per jaar.

Het is ook naar dit rapport dat Anuna De Wever in haar video verwijst. Opgelet: in haar video stelt De Wever dat het de supermarktketen Delhaize is die die winst maakt, maar het rapport spreekt enkel over Albert Heijn. Een winstcijfer voor de volledige groep wordt niet gegeven. "De genoemde bedragen herkennen wij niet en komen voor rekening van Greenpeace", klinkt het bij Ahold Delhaize. Maar wat klopt daarvan?  

In de studie gaat het vooral over de soja die via diervoeder omgezet wordt in vlees, eieren en zuivel, en niet over plantaardige sojaproducten voor menselijke consumptie. "De studie toont dus vooral een winst op verkoop van zuivel en vlees aan", zegt Tomas Wyns, expert klimaatbeleid en industriële transitie (Vrije Universiteit Brussel). "Het onderzoek is complex omdat er op verschillende niveaus aannames en schattingen moeten worden gemaakt. Hier kunnen zeker onjuistheden in sluipen. Het is ook niet eenvoudig om alle bronnen of data na te kijken."

“Maar wat zeker klopt, is dat een groot deel van de eiwitten in de voeders voor de Belgische veestapel van geïmporteerde soja komt", vult professor bosbeheer Bart Muys (KU Leuven) aan. "Het is zonder twijfel dat onze veeteelt en onze consumptie van vlees en zuivel een grote impact hebben op andere delen van de wereld, zoals op het landgebruik in Brazilië."

Maar Muys zou zijn pijlen niet enkel richten op slechts een supermarkt. "Ahold Delhaize is daar bijvoorbeeld niet méér schuldig aan dan pakweg Carrefour. Wij als consumenten zijn allemaal mee verantwoordelijk via onze te hoge consumptie van vlees en melkproducten. Maar supermarkten hebben natuurlijk een sleutelrol om consumenten te doen bewegen. Via hun inkopen hebben zij veel macht."

Opnieuw: De Wever verwart supermarktketen Delhaize met de moedergroep Ahold Delhaize. Voor deze claim verwijst Anuna De Wever naar nog een andere studie van het onderzoeksbureau Profundo, ditmaal besteld door de Nederlandse milieuorganisatie Milieudefensie. De studie focust op de moedergroep Ahold Delhaize. Ahold Delhaize zelf zegt dat de genoemde bedragen niet afkomstig zijn van de eigen groep en verwijst naar zijn klimaatplan.   

De studie gaat vooral over leveranciers en producenten. Bovendien gaat het om een voorspelling in de toekomst waardoor verschillende factoren nog voor veranderingen kunnen zorgen. "We zijn bijvoorbeeld onzeker over tot hoeveel opwarming onze uitstoot precies zal leiden", zegt professor Geografie en klimaatexpert Gerard Govers (KU Leuven). "In de huidige schattingen lopen de kosten uit elkaar van 50 tot meer dan 300 euro per ton CO2."

Laat ons desondanks de denkoefening maken.

Ahold Delhaize wil tegen 2040 zijn eigen CO2-uitstoot verminderen en tegen 2050 zelfs neutraliseren. De studie van Profundo berekende dat in dat scenario de klimaatschade nog steeds 119 miljard euro bedraagt. Maar, volgens klimaatexpert Gerard Govers zijn deze kosten gebaseerd op een Europese afspraak over de prijs van CO2, niet op de daadwerkelijke milieuschade.

Wetenschappers en klimaatactivisten vinden dat Delhaize meer moet doen, vooral met betrekking tot uitstoot waarbij externe producenten betrokken zijn. Het zijn de producenten die voor 95 procent van de uitstoot zorgen. Supermarkten zouden daarop meer invloed kunnen uitoefenen via hun aankoopbeleid en klantinformatie. 

Door de Corporate Sustainability and Responsibility Directive, kortweg CSRD, die de Europese Unie binnenkort introduceert, moeten bedrijven transparanter zijn over hun uitstoot. Supermarkten kunnen daarvoor hun leveranciers ook gemakkelijker controleren.

Professor Govers snapt wel niet helemaal waarom enkel Ahold Delhaize wordt geviseerd. "Supermarkten als Colruyt Group of Aldi werken op een gelijkaardige manier en zullen ook wat betreft uitstoot in de lijn van Ahold Delhaize liggen."

In haar video vermeldt Anuna De Wever ook het sociaal conflict dat ontstond nadat de winkelketen Delhaize had aangekondigd dat hij de 128 winkels die hij nog in eigen beheer heeft, wil verkopen aan zelfstandige uitbaters. "9.000 werknemers gaan 400 euro minder per maand verdienen en slechtere arbeidsovereenkomsten krijgen", zegt ze. Klopt dit?

Volgens Delhaize zelf klopt dit niet. "Alle loons- en arbeidsvoorwaarden worden behouden door alle medewerkers die mee de overstap maken", klinkt het. De vakbonden geloven niet dat het personeel aan dezelfde loon- en arbeidsvoorwaarden zal kunnen blijven werken. "Personeel in zelfstandige winkels werkt langer en verdient minder", zeggen de bonden, en het is net daardoor dat Delhaize winst kan maken.

Omdat het een toekomstvoorspelling betreft, kunnen wij deze claim niet checken, maar de vakbond ACV spreekt van een brutoverlies van 300 euro per maand voor hetzelfde werk. "Dat kan oplopen tot 400 euro als we ook naar anciënniteit kijken", zegt Kristel Van Damme van de retailvakbond ACV Puls. Dus het cijfer dat De Wever aanhaalt, is wel onderbouwd, al spreekt ze niet over bruto- of nettobedragen.